Στην Πόλη, στην Αγια Σοφιά - Ο επίσκοπος Αριανζού Γερμανός στον Τάσο Μιχαλάς - συνέντευξη 1984

Στην Πόλη, στην Αγιά Σοφιά

Τάσος Μιχαλάς

Αθήνα 1984

Ένας δεσπότης φορτωμένος με αρετές

Επίσκοπος Αριανζού Γερμανός:

"Δεν υπάρχει ξεχωριστή ηθική για τους κλληρικούς και διαφορετική για τους λαϊκούς. Όλοι οφείλουμε να βαδίσουμε τη στενή και τεθλιμμένη οδό της αρετής."

Ευχαρίστως ξαναγυρίζω τη σκέψη μου σ' εκείνη την πρώτη μας γνωριμία στα Θεραπειά, τότε που είχα την ευκαιρία και την ευχέρεια να καταγράψω ο ίδιος τις σπάνιες αρετές του, τις οποίες ο δικαιοκρίτης λαός, το ποίμνιο δηλαδή στην υπηρεσία του οποίου ο επίσκοπος μια ζωή τώρα εκδαπανάται, δεν χάνει ευκαιρία να τις ανασύρει και να τις φέρει στο φως.

Σχεδόν καθημερινά στρέφω τη σκέψη μου προσφιλέστατα στον επίσκοπο Αριανζού Γερμανό, βοηθό στη μητρόπολη Δέρκων, έτσι γιατί τούτη η στενή ενασχόληση της φαντασίας μου μ' έναν άνθρωπο που με συνέπεια υπακούει στην αρχιερατική κλήση του, εγκάρδια ει αφάνταστα την ψυχή μου δίνοντάς μου κουράγιο κι ελπίδα πως και σήμερα υπάρχουν αρχιερείς που η ζωή τους τελεί κάτω από τη δύναμη της Αγίας Τριάδας, επίσκοποι που αξίζει κανείς να τους ανιχνεύσει, να τους φέρει στην επιφάνεια και να τους παίρνει στα σοβαρά. Και αν δεν κινδύνευα να χαρακτηριστώ από εσάς σαν εκκλησιαστικά ανιστόρητος και απαράδεκτα ακατάρτιστος θεολογικά, θα τολμούσα να πω πως αυτός ο ιεράρχης είναι ένας πραγματικά άγιος επί γης. Δεν το επιχειρώ, όμως, γιατί ξέρω πως με το δίκιο σας θα αντιδράσετε, θα με καταδικάσετε και θα με κρίνετε αυστηρά, όντας οι ίδιοι εξαντλημένοι και αγαναχτισμένοι από τις συχνό γάτες "αγιοποιήσεις" ανθρώπων -η εκκλησία ανακηρύσσει πάντοτε αγίους μετά θάνατον που τον τελευταίο καιρό εδώ στην Ελλάδα βρίσκονται αδιάκοπα στα σκαριά. 

Έτσι θα περιοριστώ μόνο να πω πως ο επίσκοπος Αριανζού Γερμανός είναι ένας άνθρωπος άσχετος με όλες εκείνες τις μετριότητες των Αρχιερέων που το μόνο που κατορθώνουν με τη ζωή και την πολιτεία τους είναι να προσφέρουν στοιχειά για χιούμορ και σιασκέδαση στους πιστούς και να αποδεικνύονται "καθ' ημέραν" ευτελέστατο πανδοχείο, στα οποία φυσικά δεν ξενοδοχείο αι η αρετή, η ευσέβεια, και η μίμηση του Δεσπότου Χριστού, αλλά ευδοκιμεί η ευτέλεια, ο παρασιτισμός, ο φατριασμός, ο βαρβαρισμός και τα όμοια.

Αντίθετα, ο επίσκοπος Αριανζού Γερμανός ανήκει στους ιεράρχες που Γερμανός σαν δοχεία της χάριτος του Θεού και θα 'ταν στ' αλήθεια υπέροχα, αν βρίσκονταν ισάξιοι μιμητές του.

- Δεσπότη μου, σας ζητάμε συγνώμη που ήρθαμε σε ακατάλληλη ώρα και μάλιςτα Μ. Εβδομάδα που το πρόγραμμα ενός επισκόπου είναι εξαιρετικά φορτωμένο. Θα θέλατε να είχατε μαζί μας μια σύντομη συνομιλία;

- Βέβαια ήλθατε χωρίς να σας περιμένω, αλλά οι κληρικοί δεν έχουν ωράρια. Να μας συγχωρείτε μόνο που ο χώρος είναι στενός και δεν έχουμε και να σας κεράσουμε επειδή είναι Σαρακοστή. Βρίσκεστε στα Θεραπειά, στα γραφεία της Μητροπόλεως Δέρκων. Παλιότερα η έδρα της Μητροπόλεως βρισκόταν εδώ, αλλά στα γεγονότα του 1955, οι Τούρκοι έκαψαν τη Μητρόπολη για να μεταφερθεί στο Βουγιούκτερ που βρίσκεται σε απόσταση πέντε χιλιομέτων από εδώ όπου και κατοικεί ο Μητροπολίτης.

- Έχετε δει στη ζωή σας κάποιο θαύμα συγκεκριμένο που θα ήταν χρήσιμο να υπογραμμισθεί ιδιαίτερα;

- Θαύματα πολλά, βέβαια. Κάθε στιγμή που ζούμε και αναπνέουμε, αυτό είναι θαύμα. Το ότι η γη δεν ανατινάχηκε με όλους αυτούς τους πολεμικούς και πυρηνικούς εξοπλιστικούς ανταγωνισμούς αλλά συνεχίζει να ζει, να βλασταίνει και να προσφέρει καρπούς, αυτό τι άλλο είναι παρά θαύμα; Όμως έχω δει και άλλα θαύματα. Το 1975 που είχα πάει στη Μεγαλόχαρη της Τήνου είδα μια παράλυτη να σηκώνεται και να περπατάει. Ακριβώς μόλις κοινώνηςε, σηκώθηκε η παράλυτη και άρχισε να περπατάει. Το 1955, όταν οι φλόγες είχαν περιζώσει το οίκημα της Μητροπόλεώς μας που ήταν ξύλινο, ανακαλύψαμε την τελευταία στιγμή μέσα στις φλόγες μία τρύπα, ένα παράθυρο, το οποίο στη θέση που βρισκόταν ήταν αδύνατον να το αναζητήσει κανείς σαν έξοδο σωτηρίας. Εμείς μπορέσαμε και πηδήσαμε από εκεί, ο Μητροπολίτης κι εγώ, κι έτσι σωθήκαμε. Κι αυτό είναι θαύμα. Όμως θαύμα είναι το κάθε λεπτό. Αν προσέξετε, αυτό θα το δείτε. Βέβαια στην άλλη ζωή, θα δούμε πολλά θαύματα. Γεγονός πάντως είναι ότι ο Θεός προστατεύει τον άνθρωπο.

- Μένετε μόνος ή σας φροντίζει η ανεψιά, κάποια καλόγρια ή η μητέρα σας;

- Μένω με τη μητέρα μου, αλλά εδώ και τρία χρόνια είναι κατάκοιτη. Την περιποιούμαι εγώ.

- Υπάρχει συγκεκριμένη ελπίδα που σας κάνει να μένετε εδώ με ανεξάντλητο το δυναμισμό σας;

- Η ελπίδα να υπηρετήσουμε το λαό του Θεού για να μείνει μία ρίζα. Η ελπίδα πως θα 'ρθουν καλύτεροι καιροί και θα υπάρξει συνεργασία ανάμεσα στους γειτονικούς λαούς. Αγωνιζόμαστε να βοηθήσουμε τους χριστιανούς μας να σηκώσουν το σταυρό τους. Βέβαια, όλες οι μέρες είναι του Θεού, και γι' αυτό είναι καλές. Χρειάζεται μόνο εγρήγορση. Σήμερα διαβάσαμε στην Προηγιασμένη τον πολύαθλο Ιώβ. Ο διάβολος πίστεψε πως με τις δυσκολίες του θα τον αφανίσει, όμως στη ζωή του Ιώβ δεν μπόρεσε να θριαμβεύσει οστανάς. Η αραίωση του πληθυσμού εδώ έγινε, επειδή δεν είμαστε έτοιμοι οι ομογενείς να δεχθούμε μια κάποια αλλαγή της καταστάσεώς. Το διάστημα 1950 -1955 απολαμβάναμε ελευθερία και πολλά προνόμια από την κυβέρνηση. Φαίνεται όμως, πως όταν οι άνθρωποι έχουμε την ελευθερία δεν τη χρησιμοποιούμε σωστά.

- Πώς βλέπετε την προσπάθεια για ενότητα των εκκλησιών;

- Πρέπει να προχωρήσουμε, αλλά με προσοχή και σύνεση. Πρέπει οι εκκλησίες να καταλάβουν ποιο είναι το θέλημα του Θεού και να το ακολουθήσουν. Όχι η μία, η ισχυρότερη εκκλησία, να θελήσει να επισκιάσει την άλλη, την φαινομενικά λιγότερο ισχυρή, γιατί αυτό θα ειναι αποτυχία. Αυτό θα είναι συγκόλληση και όχι ενότητα. Αυτό θα επιφέρει μεγαλύτερο χάσμα. Εμείς οι ορθόδοξοι έχουμε πλατιά καρδιά. Αγαπάμε όλον τον κοσμο. Αλλά δε θέλουμε και την αλήθεια του Θεού να τη νοθεύουμε και να παραγνωρίσουμε τα δώρα του Θεού για συμφέροντα κοσμιικά. Θυμηθείτε την ψευδοένωση της Φεράρας και της Φλωρεντίας. Ο Πάπας είχε τάξει στον Βησσαρίωνα αξιώματα υψηλά και ο Βησσαρίωνας καταγοητεύθηκε από την υπόσχεση του Πάπα ότι θα γίνει καρδινάλιος, ενώ στο Βυζάντιο ήταν επίκουρος, όμως αυτό δεν του ήταν αρκετό. Τελικά προχώρησε στην ενθουσιώδη υποστήριξη της ψευδοένωσης και πέθανε στη Ρώμη ως καρδινάλιος. Τα αποτελέσματα, δυστυχώς, είναι γνωστά. Και σήμερα η εκκλησία προσεύχεται για την ένωση. Η Ιδέα, το Σώμα του Χριστού, να ενωθεί και να μην είναι τεμαχισμένο, είναι υπέροχη. Χρειάζεται όμως πολλή προσοχή. Κάθε βήμα προς το σημείο αυτό θα πρέπει να είναι θετικό και όχι πρόχειρο.

- Πώς αξιολογείτε τις ενέργειες του Πατριάρχη Αθηναγόα για την ένωση των εκκλησιών;

- Ο Αθηναγόρας ήταν εδώ ένας πατέρας πραγματικός. Σαν ποιμενάρχης φρόντιζε για όλους και για όλα. Οργάνωσε στην Κωνσταντινούπολη τα κατηχητικά, τους συνδέσμους, τις φιλόπτωχος αδελφότητες και παρότρυνε τους επιτρόπους των κοινοτήτων να αξιοποίησουν την κτηματική περιουσία. Από την πλευρά του Οικουμενικού Διαλόγου ο Αθηναγόρας είχε ευρεία αντίληψη του πράγματος. Είχε ανθρωπιστικές σκέψεις. Έλεγε ότι η αγάπη πρέπει να μας ενώσει όλους τους ανθρώπους σε μια οικογένεια έστω και αν υπάρχουν διαφορετικές θεολογικές και κοινωνικές αντιλήψεις. Η αγάπη, έλεγε, θα αμβλύνει, όλες τις οξύτητες που υπάρχουν. Αλλά αυτό, κατά την ταπεινή μου κρίση, δεν ευσταθεί, επειδή χρειάζεται να υπάρχει κοινό πιστεύω για να αγαπήσεις πραγματικά.  

- Έχετε με τους ιερείς σας προβλήματα; Η σχέση σας με τους ιερεείς είναι περισσότερο διοικητική ή πνευματική;;

- Δεν έχουμε, δόξα τω Θεώ, με τους ιερείς μας προβλήματα. Οι κληρικοί όλοι είμαστε ενωμένοι μπροστά στο κοινό μεγάλο μας πρόβλημα, ότι δηλαδή αποδεκατίστηκε με την έξοδο το ποίμνιό μας. Έτσι οι ποιμαντικές ασχολιές μας περιορίστηκαν, όμως το χρόνο τον αξιοποιούμε. Τα εγκώμια θα ψαλλούν. Η Ανάσταση θα γίνει. Δεν υπάρχει απελπισία. Υπάρχει ελπίδα και ζωτικότης σε λαό και κλήρο. Βέβαια, άλλο να φροντίζεις για δέκα χιλιάδες πιστούς που είχε η Μητρόπολη πριν λίγα χρόνια και άλλο για δυο χιλιάδες που έχουμε τώρα.

- Σεις, σαν μοναχός που είστε, κάνετε καθημερινά τις ακολουθίες;

- Όταν ήταν εδώ η Μητρόπολη και υπήρχε δίπλα μας ο ναός, ήταν πολύ πιο εύκολο να βρίσκεται κανείς συχνότερα στο ναό. Σαν μοναχός που είμαι κι εγώ, κάνω καθημερινά όρθρο και εσπερινό. Φυσικά, Κυριακές και γιορτές κάνουμε λειτουργία. Βλέπετε έχουμε και καθήκοντα διοικητικά.

- Ποιος βίος είναι αγγελικότερος; Του μοναχού ή του εγγάμου;

- Να σας πω. Εμείς δε γινόμαστε μοναχοί για να περιφρονήςουμε τον έγγαμο βίο, αλλά για να τον στηρίξουμε και να τον διακονήσουμε. Γινόμαστε μοναχοί για να μεριμνήσουμε με πρισσότερο ζήλο τα του Κυρίου, την εκκλησία δηλαδή. Υπάρχουν και έγγαμοι κλληρικοί που έχουν να επιδείξουν αγγελικό βίο.

- Υπάρχουν όμως και άγαμοι που δεν εκπροςωπούν τη ζωή των αγγέλων.

- Αυτά ο Θεός μπορεί να τα κρίνει. Η σωτηρία του ανθρώπου είναι μυστήριο. θα κοπιάσεις, θα δουλέψεις, θα αγωνιςτείς, αλλά τελικά ο Θεός θα σου δώσει το έπαθλο. Μεταξύ καλού και κακού μας χωρίζει μια τρίχα. Το μέλλον δεν το γνωρίζουμε. Εδώ έχουμε έγγαμους κληρικούς με υπέροχες οικογένειες και άγαμους που αγωνίζονται να δώσουν καλή μαρτυρία. Δεν υπάρχει ξεχωριστή ηθική για τους άγαμους κληρικούς, ξεχωριστή για τους έγγαμους, και διαφορετική για τους λαϊκούς. Όλοι οφείλουμε να βαδίσουμε τη στενή και τεθλιμμένη οδό της αρετής.

- Λένε πολλοί ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία κατά το μεγαλύ΄τερο ποσοστό της εκπροσωπεί μια παράδοση συντηρητική. Μήπως θα πρέπει να εξετάσουμε την περίπτωση εκσυχρονισμού της Ορθόδοξης Εκκλησίας;

- Η εκκλησία μας είναι απόλυτα εκσυγχρονισμένη. Πάντοτε προχωράει κρατώντας την ουσία και θέλοντας να βοηθήσει τον άνθρωπο με όλα τα σύγχρονα μέσα ώστε να γίνει η ζωή του πιο άνετη και ευτυχισμένη. Το μόνο που θέλει η ορθόδοξη εκκλησία είναι να χρησιμοποιηθούν τούτα τα μέσα για το καλό και την πρόοδο του ανθρώπου και για την πνευματική του αφύπνιση. Γιατί πολλά απ' τα σύγχρονα μέσα είναι μαχαίρι δίκοπο.

Θοφιλέστατε, πόσα παιδιά πρέπει να κάνει ο ορθόδοξος Χριστιανός ώστε να έχει τη βεβαιότητα πως στη ζωή του συγκεντρώνει την ευλογία και τη χάρη του Θεού;

Όπως ο άγαμος, έτσι και ο έγγαμος, θα πρέπει να βλέπει τον κόσμο με το μάτι του Θεού. Όχι μόνο ο άγαμος, αλλά και ο έγγαμος, επιβάλλεται να ασκείται στην εγκράτεια. Η τεκνογονία είναι προσωπικό θέμα των συζύγων και ανήκει στη σφαίρα της προσωπικής τους ευθύνης . Ένας Χριστιανός δεν μπορεί να φθάσει ποτέ σε ανταρσία κατά του θελήματος του Θεού που είναι η διαιώνιση του είδους και η συνέχιση της ζωής. Είναι καλό πράγμα οι Χριστιανικές να έχουν ένα, δύο, το πολύ τρία παιδιά. Να αρκούνται σ' αυτά, γιατί τα πολλά παιδιά έχουν και ανάλογες φροντίδες και οικονομικά βάρη και απαιτούν πολλή σωματική αντοχή. Όμως όταν υπάρχει οικονομική άνεση, αντί να έχουμε δέκα σκυλιά ή γατάκια ας μη διστάζουμε να προχωρούμε και στα τέσσερα και στα πέντε παιδιά. Η μεγάλη οικογένεια είναι κι αυτή δώρο Θεού, βέβαια υπό τον όρο ότι οι γονείς μπορούν με επιμέλεια και υπευθυνότητα να φροντίζουν για την υλική και πνευματική προκοπή των παιδιών τους. Ναι στα παιδιά, υπό τον όρο βεβαίως ότι θα παρεμβάλλουν στη ζωή των συζύγων ευτυχία και διασκέδαση και όχι φθορά πνευματική ή κλόνισμό της υγείας. Ο πατέρας μου είχε έξι αδέρφια και το ένα ήταν καλύτερο απ' το άλλο. Εμείς θα ήμασταν πέντε παιδιά, αλλά τα δύο τα δώσαμε στους ουρανούς.

- Τι γνώμη έχετε για τον τουρκικό λαό;

- Ειναι καλός. Εμείς που κάναμε στη Μ.Ασιά και στην Καλλίπολη τη στρατιωτική μας θητεία γνωρίσαμε πολλές υπηρεσίες από το λαό. Αλλά και εδώ οι γείτονες μάς εκτιμούν και τους εκτιμάμε. Δεν έχουμε προβληματα. Μάλιστα σε δύσκολες περιπτώσεις συνεργαζόμαστε στενά. Εδώ απέξω υπάρχει ένα ρυάκι που πολλές φορές το χειμώνα η στάθμη του ανέρχεται ενάμισυ ως δύο μέτρα. Τότε αγωνιζόμαστε όλοι μαζί να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο. Επίσης, πολλοί Τούρκοι δημογέροντες της περιφέρειάς μας βοηθάνε Έλληνες που έχουν ανάγκη να πάρουν από την κυβέρνηση οικονομική ενίσχυση. Οι λαοί έχουμε όλοι καλές καταβολές. Οι πειρασμοί έρχονται άνωθεν. Είναι οι πονηρές επιδιώξεις τωνκατά καιρούς κυβερνήσεων που δημιουργούν εχθροπάθει.   

Για την αντιγραφή: Βασιλική Νευροκοπλή