"Αν κάποιος από τους νεοέλληνες εστάθηκε δάσκαλός μου, αυτός βέβαια ήτανε ο Σολωμός˙ το λέω με δέος γιατί κάθε γειτνίαση μαζί του σε συντρίβει. Ο Σολωμός ήταν πολύ μεγάλος ποιητής, και πιστεύω ότι εάν οι ξένοι μπορούσαν να διαβάσουν ελληνικά, θα τον είχαν κατατάξει μέσα στους πέντε δέκα κορυφαίους του κόσμου, όλων των αιώνων.
Τώρα, η ανάγκη για τη μετουσίωση, και την αναπαρθένευση του λόγου, η επιδίωξη της τελειότητας, ολοένα και με κυρίευαν περισσότερο όσο περνούσαν τα χρόνια, κι έτσι έφτασα στο άλλο άκρο του αυθορμητισμού που χαρακτήριζε τα πρώτα μου ποιήματα. Φαίνεται βέβαια λιγάκι παράξενο για έναν υπερρεαλιστή, που ξεκίνησε με την αυτόματη γραφή, να του χρειάζονται χρόνια ολόκληρα για να τελειώσει ένα ποίημα.
Βέβαια αυτό που λέμε δοσμένο, εννοούμε το από Θεού, υπάρχει. Δηλαδή, αισθάνεσαι ξαφνικά να είσαι κάτοχος ενός στίχου ή τριών τεσσάρων στίχων που έχουν κάτι από το αστραπιαίο της αποκάλυψης. Αυτοί, αμέσως αισθάνεσαι, ότι πρέπει να μπούνε σε κάποιο σημείο ενός νοερού συνόλου. Μπορεί να είναι κατάλληλοι για αρχή, μπορεί να πέφτουν στη μέση ή μπορεί να έρχονται στο τέλος. Αυτό το διαισθάνεται κανείς˙ και εξυπηρετούνε σιγά σιγά -βλέπεις ότι εξυπηρετούνε- μια λυρική ιδέα που μπορεί να σε κυνηγούσε από καιρό.
Κάποτε συμβαίνει και το αντίθετο, δηλαδή αυτοί οι στίχοι που βρίσκεις σού γεννούν και την ιδέα ενός ποιήματος που ώς τότε δεν το είχες στο νου σου, και σου προκαλούν το υπόλοιπο.
Τώρα, το νοερό αυτό σύνολο για να γεμίσει είναι πολύ δύσκολο. Από κει αρχίζει η επίπονη και επίμονη δουλειά˙ γιατί πρέπει όλο το υπόλοιπο να συμπίπτει, να έχει τον ίδιο τόνο, να είναι στο ίδιο ύψος της φωνής, να έχει την ίδια αισθαντικότητα που έχει ο πυρήνας που έχεις βρει. Αυτό είναι που απαιτεί πολύ μεγάλη δουλειά."
Απόσπασμα από την Αυτοπροσωπογραφία σε λόγο προφορικό, Υψιλον/Βιβλία 2000
Κατανοώντας όσα γράφει ο Ελύτης, μπαίνω στον πειρασμό να αναρωτηθώ. (Η απορία είναι βέβαια σχεδόν πάντα ένας μεγάλος πειρασμός. Ο Θεός ξέρει πόσο τον παρακάλεσα σήμερα να μου πάρει τις απορίες. Να τις πάρει και να τις κάνει ό,τι θέλει. Να τις απαντήσει ή να τις πετάξει στα Τάρταρα. Να τις πάρει όμως. Έχουν τόση δύναμη που μπορούν σαν βδέλλες να σου πιουν το αίμα. Και τι άνθρωπος θα απομείνεις δίχως αίμα.) Μπήκα λοιπόν, Ελύτη μου διαβάζοντάς σε, στον πειρασμό να αναρωτηθώ, τι θα γινόταν άραγε αν έγραφες μόνο τον ένα ή τους τρεις τέσσερις στίχους, αυτούς που στέλνει ο Θεός και σταγόνες ευπλαχνίας κατεβαίνουν στο άνυδρο είναι μας και είναι αρκετές για να ξεδιψάσουν κι εμάς και τη γύρω μας έρημο. Τι θα γινόταν, αν αρκούμσταν σ' αυτή την αστραπιαία αποκαλυψη και καθόλου δεν επιθυμούσαμε να οργανώσουμε ένα νοερό σύνολο δικό μας όπου θα τις εντάσσαμε αγωνιζόμενοι μάλιστα τόσο σκληρά για να φτάσουμε στο ύψος, -αν ήταν ποτέ τουτο δυνατόν- της θείας αποκάλυψης. Θαρρώ πως αν το κάναμε αυτό καθόλου δε θα στερούσαμε τους άλλους από κάτι, αλλά αντίθετα θα τους δίναμε το διαμάντι ατόφιο. Θα μου πεις, και θα μπορούσαν οι άλλοι να το δεχτούν ατόφιο; Πιθανόν όχι. Μα αν ισχύει το γεγονός πως ο ποιητής πρώτα εργάζεται για να διαβάσει τα μέσα του, να τα αρθρώσει, να τα καθαρίσει και μετά να τα προσφέρει, τότε μάλλον είναι ορθό να πράξει όπως τα λες. Κι ακόμα ίσως ακριβώς επειδή αποζητούμε όχι απλώς το δώρο, που αν θέλει ο Θεός το δίνει, αλλά εν ονόματι της σχέσης μας μαζί Του, πρέπει κάπως να το διαχειριστούμε κιόλας, και μέσα σ' αυτή τη διαχείριση είναι και η απάντησή μας, άρα η επίπονη οργάνωση του νοερού συνόλου του ποιήματος που θα περιλαμβάνει και τους δυο, Θεό και άνθρωπο, τότε πάλι ορθώς μιλάς.
Ας έχουμε τις ευχούλες και των δυο σας, οι φτωχοί.
22 Μαρτίου, αγίου ιερομάρτυρος Βασιλείου πρεσβυτέρου Αγκύρας
No comments:
Post a Comment
Σχόλια