Η λεπτή Ινδή γυναίκα με τα όμορφα μάτια, την απαλή φωνή και τον ελαφρώς αποστασιοποιημένο τόνο που επισκέφθηκε την Αθήνα για την προώθηση του βιβλίου της Εκεί όπου ανθίζουν οι υάκινθοι (Μεταίχμιο, 2014) απέπνεε ευγένεια και θετικό πνεύμα. Η βραβευμένη με Πούλιτζερ Τζούμπα Λαχίρι εμφανίστηκε στη λογοτεχνία το 1999.
Της Ελένης Κορόβηλα
Εκπρόσωπος της νέας ινδικής λογοτεχνίας, της επηρρεασμένης από τα μεταποικιοκρατικά κινήματα, η Τζούμπα Λαχίρι μεγάλωσε μιλώντας τη γλώσσα των γονιών της αλλά έμαθε να γράφει στα αγγλικά. Έκτοτε γράφει αδιάκοπα ενώ είναι μανιώδης αναγνώστρια.
Η βραβευμένη με Πούλιτζερ 48χρονη γεννήθηκε στο Λονδίνο από Ινδούς γονείς. Σε ηλικία 4 ετών η οικογένειά της μετανάστευσε για δεύτερη φορά και εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ όπου ο πατέρας της άρχισε να εργάζεται στη βιβλιοθήκη του ΜΙΤ. Η ίδια δηλώνει Ινδοαμερικανή, ο επίσης Αμερικανός σύζυγός της έχει καταγωγή από τη Νικαράγουα και την Ελλάδα. Ζουν με τα δύο τους παιδιά στη Ρώμη. Το τελευταίο της βιβλίο γράφτηκε στα ιταλικά.
Η αναγνώριση ήρθε γρήγορα για σας. Με το πρώτο σας βιβλίο, τη συλλογή διηγημάτων Διερμηνέας Ασθενειών (2000), σας απονεμήθηκε το βραβείο Πούλιτζερ. Τι επίδραση είχε η βράβευση στο έργο σας; Αισθανθήκατε ότι έπρεπε να είστε περισσότερο προσεκτική ώστε να σταθείτε σε ένα υψηλότερο επίπεδο;
Η βράβευσή μου με το Πούλιτζερ αισθάνθηκα πως ήρθε πρόωρα. Αυτό με έκανε να επιβραδύνω τον ρυθμό μου. Το αποδέχθηκα βέβαια και η ζωή συνεχίστηκε. Το απορρόφησα. Ήμουν σαν τα παιδιά που παίζουν με τα ψεύτικα χρήματα. Κάποιος ξαφνικά μου έδωσε πολλά χρήματα και εγώ δεν ήξερα την αξία τους αλλά ούτε και τι να τα κάνω. Εξακολουθώ να αισθάνομαι έτσι. Κάποιος μου χάρισε κάτι πολύτιμο αλλά δεν καταλάβαινα την αξία του. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μην το κάνω ποτέ δικό μου, να μην αισθανθώ ότι μου ανήκει. Δεν το απέρριψα. Εκείνη την εποχή είχε και μια πλευρά διασκεδαστική που ίσως την έχει ακόμη και σήμερα. Το μεγάλο δώρο της αναγνώρισης που έρχεται με ένα βραβείο αφορά τη διάδοση του έργου. Το βραβείο μου άνοιξε πολλές πόρτες για μένα και για το έργο μου. Βοήθησε στο να μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες κάτι το οποίο δεν θα συνέβαινε σε διαφορετική περίπτωση. Ξαφνικά ανακοινώθηκε η βράβευση, όλοι ενδιαφέρθηκαν, υπήρξε μεγάλη ώθηση στις πωλήσεις και για αυτό είμαι ευγνώμων.
Γράφω κάθε μέρα. Από όταν έμαθα να γράφω, γράφω συνεχώς. Αλλά αυτό που είμαι είναι ένας αναγνώστης. Ζω για να διαβάζω.
Θεωρείτε πως είστε συγγραφέας με παγκόσμιο κοινό; Και αν ναι, αυτό είναι κάτι που σας απασχολεί όταν γράφετε;
Δεν κατανοώ τι σημαίνει συγγραφέας με παγκόσμιο κοινό. Έχω πρόβλημα εν γένει με τον όρο παγκοσμιοποίηση. Πιστεύω πως έχει εφευρεθεί ώστε να αισθάνονται όλοι καλύτερα. Πιστεύω πως έχουμε πολλά κοινά ως άτομα που ανήκουμε στο ανθρώπινο είδος όμως σε πολιτιστικό επίπεδο διαφέρουμε πολύ. Και οι γλώσσες είναι πολύ διαφορετικές. Υψώνουν σύνορα που είναι αδιαπέραστα. Είναι πλέον πάρα πολύ εύκολο να πάρεις ένα αεροπλάνο και να βρεθείς στην άλλη άκρη του κόσμου. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας, το skype για παράδειγμα, μπορούμε όλοι να είμαστε συνδεδεμένοι από όπου κι αν βρισκόμαστε. Αλλά στην πραγματικότητα δεν είμαστε. Δεν συνδεόμαστε. Όταν γράφω δεν έχω στο μυαλό μου κανέναν αναγνώστη. Γράφω για να επιλύσω/να δώσω απαντήσεις σε προσωπικά μου ερωτήματα επειδή δεν μπορώ να κάνω αλλιώς.
Έχετε κάποια συγκεκριμένη μέθοδο στη δουλειά σας; Φτιάχνετε έναν σκελετό ή αυτοσχεδιάζετε καθώς γράφετε; Πώς επιλέγετε ποιος χαρακτήρας θα είναι ο αφηγητής της ιστορίας σας;
Τις περισσότερες φορές δεν έχω κάποιο σκελετό πριν ξεκινήσω να γράφω. Ή φτιάχνω έναν σκελετό αφού αρχίσω αλλά πάντα στη διαδικασία αλλάζουν τα πράγματα. Η γραφή είναι ένα ταξίδι στο οποίο δεν ξέρεις πού πηγαίνεις. Ακόμη κι αν πω πως θέλω να πάω κάπου αυτό δεν σημαίνει ότι έτσι θα συμβεί. Το γράψιμο μπορεί να με οδηγήσει αλλού. Η συγγραφή είναι μια συνήθεια που αποκτιέται με την πάροδο του χρόνου, καλλιεργείται και γίνεται τρόπος ζωής, ένα διαρκές πνευματικό ταξίδι. Παρατηρώ τι συμβαίνει γύρω μου, συνειδητοποιώ διάφορα πράγματα και στη συνέχεια χτίζω κάτι. Γράφω κάθε μέρα. Από όταν έμαθα να γράφω, γράφω συνεχώς. Αλλά αυτό που είμαι πάνω απ' όλα είναι αναγνώστης. Ζω για να διαβάζω. Αυτό κάνω από παιδί. Αν δεν διαβάσω αισθάνομαι πως κάτι χάνω. Η γραφή μου πηγάζει από το διάβασμα, είναι συνέπεια του διαβάσματος. Υπάρχουν κακοί συγγραφείς που δεν διαβάζουν, αλλά κάθε συγγραφέας είναι ένα ιδιαίτερο είδος αναγνώστη.
Κατά την άποψή σας, υπάρχει γυναικεία γραφή;
Όχι, δεν το πιστεύω. Είμαι γένους θηλυκού. Βιολογικά έχω ορισμένους περιορισμούς από το φύλο μου και συναισθάνομαι τι σημαίνει να είμαι γυναίκα εν αντιθέσει με το να είναι κάποιος άντρας. Η λογοτεχνία είναι γεμάτη παραδείγματα γυναικών που γράφουν για άνδρες και ανδρών που γράφουν για γυναίκες. Υπ' αυτή την έννοια, το χάρισμα του συγγραφέα πρέπει να είναι να μπορεί να παραμερίζει την βιολογική του ταυτότητα ώστε να δημιουργεί χαρακτήρες που δεν του μοιάζουν. Δεν αισθάνομαι γυναίκα, δεν αισθάνομαι ο εαυτός μου όταν γράφω. Είμαι ιδιαίτερα δεκτική και απλώς δημιουργώ την ιστορία, δεν εμπλέκομαι σε αυτή.
Γεννηθήκατε στο Λονδίνο από Ινδούς γονείς αλλά μεγαλώσατε στις ΗΠΑ. Ζείτε στην Ιταλία, ο σύζυγος σας έχει καταγωγή από τη Νικαράγουα και την Ελλάδα και έχετε δύο παιδιά. Ποιο είναι το θετικό στοιχείο αυτής της πολυπολιτισμικότητας όπως τη βιώνετε;
Με τους γονείς της, τον πρώτο καιρό στην Αμερική.
|
Ξέρετε και ο όρος πολυπολιτισμικότητα είναι καινούργιος. Είναι από τις λέξεις που δεν υπήρχαν όταν ήμουν παιδί. Τα πράγματα τότε ήταν αλλιώς. Απλώς ήσουν ο διαφορετικός, ο άλλος, ο ξένος. Η λέξη πολυπολιτισμικότητα κάνει αυτή την κατάσταση να ακούγεται πολλή όμορφη. Αυτές οι λέξεις όμως, όπως και η παγκοσμιοποίηση, είναι κατασκευασμένες, δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Δεν πιστεύω πως βοηθά τους ανθρώπους ή πως διευκολύνει καταστάσεις. Πρέπει να είμαστε σοβαροί και ειλικρινείς. Το να πω ότι προέρχομαι από ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον δεν έχει για μένα καμία αξία, δεν σημαίνει τίποτα. Πράγματι μεγάλωσα μιλώντας δύο γλώσσες και ο άντρας άλλες δύο αλλά πρόκειται για συγκεκριμένες εμπειρίες που διαμορφώνουν το κάθε άτομο ξεχωριστά και δεν πρόκειται για εύκολες εμπειρίες. Η δική μου γραφή από αυτές τις εμπειρίες πηγάζει, από αυτές τις δυσκολίες. Σίγουρα είναι εμπειρίες που πλουτίζουν το άτομο αλλά η αβεβαιότητα και η αμφισημία σε ό,τι αφορά την ταυτότητα παραμένουν.
Ο όρος πολυπολιτισμικότητα είναι σαν ένας επίδεσμος που απλώς καλύπτει μια πληγή αλλά δεν την επουλώνει. Έχω ζω με διχασμένη ταυτότητα μια διχασμένη ζωή. Από τη μία πλευρά είναι πολύ ωραίο να μεγαλώνεις ως δίγλωσσος αλλά το ότι έξω από το σπίτι μιλούσα μια άλλη γλώσσα μου δημιουργούσε έναν εσωτερικό διχασμό, κάτι που δεν ήταν εύκολο. Οπότε το να το αποκαλώ πολυπολιτισμική εμπειρία δεν το κάνει πιο εύκολο. Ίσως κάποιους ανθρώπους να τους βοηθά να κατανοήσουν και να βιώσουν καλύτερα και ευκολότερα την κατάστασή τους. Για μένα η συγγραφή δεν κάνει τα πράγματα ευκολότερα ούτε μου δίνει λύσεις απλώς ξεκαθαρίζει τα πράγματα, με βοηθά να βλέπω πιο καθαρά, αλλά δεν επιλύει τίποτα. Η ταυτότητά μου εξακολουθεί να είναι για μένα ένα ερωτηματικό. Πιστεύω πως έτσι είναι για πολλούς ανθρώπους. Ως άνθρωποι έχουμε ανάγκη την ταυτότητα, είναι η αρχέγονη ανάγκη για έναν ορισμό του εαυτού μας. Όταν αυτό δεν υπάρχει, όταν δεν ξέρουμε τον ορισμό αυτό σημαίνει πολλές φορές ότι δεν είμαστε τίποτα και αυτό είναι δύσκολο.
Ο όρος πολυπολιτισμικότητα είναι σαν ένας επίδεσμος που απλώς καλύπτει μια πληγή αλλά δεν την επουλώνει.
Τι θα λέγατε σε όσους στην Ευρώπη εκφράζουν φόβο για τις ανοιχτές κοινωνίες και υποστηρίζουν εθνικιστικές πολιτικές που προωθούν την επιστροφή σε ομογενοποιημένες κοινωνίες;
Από τη μία πλευρά θα έλεγα πως αυτή η στάση είναι λάθος και πως το μέλλον του κόσμου ανήκει σε ακόμη περισσότερο ανοιχτές και ρευστές κοινωνίες. Η συνεχής μετακίνηση πληθυσμών που πλέον συντελείται με αδιάκοπο ρυθμό σε αυτό συνηγορεί. Άνθρωποι περνούν καθημερινά σύνορα όχι πάντα επειδή το επιλέγουν αλλά επειδή είναι υποχρεωμένοι να το κάνουν. Πιστεύω πως στην Ευρώπη οι μεγάλες αλλαγές οδηγούν στο λάθος της εσωστρέφειας. Οι κοινωνίες που δεν αποδέχονται τη φυσική ανάπτυξη και αλλαγή είναι κατά κάποιο τρόπο καταδικασμένες να βρεθούν σε πολύ κακό σημείο. Όταν κλείνεις την πόρτα σε αυτό που βρίσκεται απ' έξω απλώς απομονώνεσαι. Πρέπει τα Κράτη να βρουν έναν τρόπο να προχωρούν συμπεριλαμβάνοντας στην πορεία προόδου κάθε στοιχείο και κάθε άτομο.
Από την άλλη, και προφανώς δεν υποστηρίζω σε καμία περίπτωση εθνικιστικές ιδεολογίες, κατανοώ πως από ανθρώπινη πλευρά υπάρχει φόβος. Με μεγάλωσε μια μητέρα που όλη της τη ζωή φοβόταν πως θα έχανε την ταυτότητά της. Αυτό ξεπερνά την ιδεολογία, είναι θέμα συναισθηματικό και ψυχολογικό. Αν κάποιος στην Ιταλία για παράδειγμα μου πει για ποιο λόγο να ανέχομαι όλους τους ξένους που μιλούν τη γλώσσα τους και μαγειρεύουν τα φαγητά τους και ακολουθούν τις παραδόσεις τους το καταλαβαίνω. Η συνύπαρξη προϋποθέτει αλλαγές και οι άνθρωποι φοβούνται πάρα πολύ τις αλλαγές. Είναι μια παγκόσμια κατάσταση. Ο κόσμος όμως προχωρά επειδή κάποιοι άνθρωποι μετακινούνται, μεταφέρουν τον πολιτισμό τους και δημιουργούν αλλαγές. Οι άνθρωποι ταυτίζονται με αυτό που γνωρίζουν και αυτό το οποίο εμπιστεύονται και πιστεύω πως κι αυτό σωστό είναι.
Στην Ινδία πολλές γυναίκες πέφτουν θύματα βιασμού. Για ποιο λόγο πιστεύετε πως αυτό συμβαίνει σε τόσο μεγάλη έκταση; Θα έπρεπε να συντελεστούν αλλαγές στην κοινωνία για να περιοριστούν οι βιασμοί;
Δε νομίζω πως είμαι σε θέση να απαντήσω καθώς δεν θεωρώ πως είναι ένα πρόβλημα που αφορά μόνο την Ινδία. Από ανθρωπιστικής άποψης είναι σημαντικό να ληφθούν μέτρα. Η βία κατά των γυναικών είναι διάχυτη σε όλες τις χώρες. Ίσως και να είναι θέμα μεγέθους. Η Ινδία είναι μια χώρα που βρίσκεται σε σημείο μετάβασης από το να είναι μια παραδοσιακή χώρα στο να γίνει μια μοντέρνα χώρα. Είναι μια χώρα σε εξέλιξη στην οποία αυτή τη στιγμή συνυπάρχουν δύο χώρες. Όταν ήμουν παιδί και επισκεπτόμουν την Ινδία για διακοπές η παράδοση ήταν πολύ ισχυρός παράγοντας στη ζωή των ανθρώπων. Αυτό δεν σημαίνει πως οι γυναίκες δεν έπεφταν και τότε θύματα βιασμού. Η εξέλιξη στη ζωή των γυναικών και ο πιο ανεξάρτητος τρόπος ζωής φέρνουν πολλές κοινωνικές αντιδράσεις.
Στο τελευταίο σας βιβλίο, Εκεί όπου ανθίζουν οι υάκινθοι , οι ήρωες έρχονται συνεχώς αντιμέτωποι με τη μοίρα τους και καλούνται να πάρουν αποφάσεις.
Ο βασικός ήρωας στο βιβλίο μου, ο Ουνταγιάν, είναι και θύμα και θύτης μιας κατάστασης όπου η βία περιορίζει τις επιλογές των ανθρώπων. Στην Ιστορία τα παραδείγματα ανθρώπων που κατέφυγαν στην επαναστατική βία ως επιλογή είναι πολλά και είναι όλα ανθρώπων που στη συνέχεια ήρθαν αντιμέτωποι με αυτή την επιλογή. Για μένα είναι ένας ήρωας που εκφράζει ιδεαλισμό, αφέλεια αλλά και εγωισμό που φαίνεται και μέσα από τη θυσία που επιλέγει να κάνει. Όσοι επιλέγουν να γίνουν μάρτυρες για έναν σκοπό κάνουν κακό σε κάποιους άλλους. Ο άλλος αδελφός, ο Σουμπάς, επαναστατεί κι αυτός με τον δικό του τρόπο αποσταθεροποιώντας για πάντα την οικογένεια. Η Γκαουρί είναι ένας εξαιρετικά περίπλοκος χαρακτήρας που κάνει πάρα πολλά λάθη και που αναζητά συνεχώς την ελευθερία. Η ανεξαρτησία της έχει μεγάλο κόστος, όπως και της Ινδίας άλλωστε. Είναι ένα βιβλίο για τις επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας.
Πόσο αισιόδοξη είστε για το μέλλον στην Ευρώπη;
Η Ευρώπη περνά μια κρίση σε πολλά επίπεδα. Εγώ βρίσκομαι εδώ από επιλογή και είμαι πολύ ικανοποιημένη. Διαπιστώνω μεγάλη απογοήτευση. Υπάρχουν εκείνοι οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται ως Ευρωπαίοι, υπάρχουν οι μετανάστες που έρχονται εδώ προσπαθώντας να χτίσουν μια ζωή. Ζώντας στην Ιταλία βλέπω να συντελείται μια κοινωνική μεταμόρφωση. Η χώρα είτε κάποιοι το θέλουν είτε όχι κινείται προς μια νέα κατεύθυνση και πιστεύω πως αυτό συμβαίνει συνολικά στην Ευρώπη. Χρειάζεται χρόνος μέχρι να περάσει η καταιγίδα, να καταλαγιάσουν όλα και να αποκαλυφθεί τι αλλαγές έχουν συντελεστεί. Τώρα βρισκόμαστε εν μέσω αυτής της διαδικασίας αλλαγών, ερωτημάτων. Ίσως σε μια δεκαετία να έχουν κατασταλλάξει τα πράγματα. Τώρα δεν υπάρχει διαύγεια. Αν θεωρήσω πως η ζωή και το μέλλον της οικογένειάς μου υπονομεύεται θα επιλέξω να φύγω από την Ευρώπη. Η Αμερική είναι πολύ διαφορετική χώρα αλλά επίσης με πάρα πολλά προβλήματα.
* Η Ελένη Κορόβηλα είναι δημοσιογράφος
No comments:
Post a Comment
Σχόλια