Τα Aγιολόγια και Συναξαρια του Αρχιμανδρίτη Ανανία Κουστένη

Πολλά τα είδη των βιβλίων κι άλλοι τόσοι οι λόγοι να τα μελετήσουμε. Ανάμεσα τους, -αν είναι δυνατόν-, κάποια σπαρταρούν λες κι ανασαίνουν, τα διαβάζεις και θαρρείς πως ακούς τη φωνή του Ομήρου ή του Αισώπου. Τα γνωρίζεις, αλλά και σε γνωρίζουν, με τρόπο μυσταγωγικό και παράδοξο. Βιβλία σαν αυτά των δύο σειρών “Αγιολόγια” και “Συναξάρια” δεν αφορούν μόνον τους πιστούς, όπως εύκολα θα συμπεράνει κάποιος ανίδεος. Αφορούν όλους όσους εκτιμούν τα καλά βιβλία, όσους έχουν υπαρξακά ερωτήματα και αγωνίες, θλίψεις και βάσανα, μοναξιά και απόγνωση. Όσους αναζητούν φίλους και παραμυθία. Πρόκειται για βιβλία - θησαυροφυλάκια της αρετής, του λόγου, του πνεύματος, αλλά και της παρουσίας αόρατων φίλων. Δεν τα διαβάζεις, αλλά τα πίνεις. Τα πίνεις και ξεδιψάς, αλλά επιπλέον γλυκαίνεσαι κιόλας, αφού είναι καμωμένα από το γάλα της σοφίας των αιώνων με το οποίο έχει ανατραφεί ο δημιουργός τους, προσθέτοντας, -ακουσίως, και πώς αλλοιώς;-, το μέλι της καρδιάς του.

Η φιλοπονία του π. Ανανία, μας έχει χαρίσει καταρχάς τις μεταφράσεις δύο ογκοδέστατων έργων που αποτελούν τομή στην εκδοτική παραγωγή των πρόσφατων  χρόνων, των Ύμνων του Ρωμανού του Μελωδού και της Ιστορίας του Θεοφάνη του Χρονγράφου που κυκλοφόρησαν αμφότερα από τις εκδόσεις Αρμός. Εγώ όμως, για τους δικούς μου λόγους που θα αναδυθούν παρακάτω, αποφάσισα να παρουσιάσω τα “Αγιολόγια” και “Συναξάρια” που κυκλοφορούν από τις Κυπριακές εκδόσεις Ακτή και φιλοξενούνται στα βιβλιοπωλεία του Αρμού. Στον Αρμό της Θεσσαλονίκης πρωτάνοιξα κι εγώ ένα πρωινό ένα απ’ αυτά τα Συναξάρια κι άρχισα να το διαβάζω από περιέργεια. Αποφάσισα να το αγοράσω κι όταν το διάβασα, αγόρασα και το επόμενο, διστάζοντας ν' αγοράσω όλα τα τεύχη του έτους διότι πίστευα πως αργά ή γρήγορα θα βαρεθώ.  Και όμως μετά από τα πρώτα πέντε, πήγα και τ’ αγόρασα όλα γιατί μου έγιναν τόσο αναγκαία όσο και το καθημερινό μου φαγητό. Αποτέλεσαν και αποτελούν πλέον την καθημερινή τροφή της ψυχής και του μυαλού μου, της αγάπης μου για τη γλώσσα, την πατρίδα και τους αγίους που μέρα με τη μέρα καλλιεργούν όλο και περισσότερο. Τα “Συναξάρια” περιγράφουν τη ζωή όσων αγίων έχουν λειτουργικές ακολουθίες. Μέσα απ’ αυτά γνωρίζουμε τους αγίους, τους αγαπάμε, τους συμπονούμε και ταυτόχρονα αισθανόμαστε την παρουσία και τη φροντίδα τους. Γίνονται οι πιστοί μας φίλοι, βοηθοί και προστάτες, συμπαραστάτες της ζωής μας.

Το πρώτο χάρισμα των βιβλίων είναι η συντομία των αφηγήσεων. Μια ή δυο σελίδες το πολύ για τον κάθε άγιο, σπάνια περισσότερες.

Δεύτερο χάρισμά τους, είναι αυτός καθεαυτός ο λόγος του αφηγητή π. Ανανία. Τα βιβλία είναι αποτέλεσμα απομαγνητοφώνισης ομιλιών του, που επιμελείται ο υπεύθυνος των εκδόσεων Νίκος Ορφανίδης. Σε κάθε άλλη περίπτωση θα ήταν τουλάχιστον άτεχνα ως αποτέλεσμα προσφορικού λόγου, αλλά ο π. Ανανίας διαθέτει όχι μόνο το χάρισμα της μνήμης, αλλά και του λόγου των αρχαίων ραψωδών και των μεσαιωνικών παραμυθάδων. Ο λόγος του είναι άμεσος, πλούσιος σε εικόνες, απλός στην κατανόηση, παλλόμενος από το βαθύ του αίσθημα. Λόγος ρυθμικός, έμψυχος, εμπνευσμένος, ποιητικός. Όταν κάποιες φορές διακόπτεται, αυτό τον κάνει ακόμα πιο ζωντανό. Είναι οι στιγμές που ο αφηγητής - ομιλητής απευθύνεται προσωπικά στους ανθρώπους που τον ακούν ή αφήνει για λίγο το κυρίως θέμα του διότι τον συνεπαίρνει ένας συνειρμός, κάνει ετοιμολογικές ερμηνείες ονομάτων ή αναφορές στο σήμερα εμφορούμενος από τη μεγάλη και γνήσια αγάπη του προς την πατρίδα, για να επανέλθει μετά και πάλι  στο θέμα. Όλα αυτά τα επιμέρους στοιχεία  αρθρώνουν ένα μοναδικό μνημείο λόγου που δονεί το νου και την καρδιά μας. Αν δεν πιστεύεις στον Χριστό και τους αγίους του, το λιγότερο που θα πάθεις, -εφόσον παραδοθείς δίχως προκαταλήψεις-, θα είναι να μεθύσεις από την ορμή του χαρισματικού λόγου. Αν πιστεύεις, τότε πέρα από τη νηφάλια μέθη που θα σε κατακλύσει, το πιθανότερο είναι πως θα αναθεωρήσεις τον τρόπο με τον οποίο πιστεύεις. Διότι το μεγαλύτερο χάρισμα των βιβλίων αυτών είναι ότι αποτελούν Κανόνα πίστεως. Πάνω στα ζητήματα της πίστεως, ο π. Ανανίας δεν αυτοσχεδιάζει, δεν αυθαιρετεί, δεν προβάλλει τις δικές του ιδέες. Το ένα του πόδι πατά γερά στην Εκκλησιαστική Γραμματεία και Παράδοση και το άλλο στη Φιλολογία και την Ιστορία. Και τα δυο μαζί προχωρούν κινούμενα από το γνήσιο εκκλησιαστικό του ήθος καθώς και το προσωπικό του βίωμα.

Στη σειρά “Αγιολόγια” κάθε τεύχος  περιλαμβάνει βίους αγίων σε εκτενέστερη μορφή εμπλουτισμένους από άγνωστες πληροφορίες προερχόμενες από την παράδοση της Εκκλησίας, κείμενα των Πατέρων, το Ευαγγέλιο, τα γεροντικά, δημοτικά τραγούδια ή λαϊκούς μύθους.

 Σε μια εποχή μεγάλης σύγχισης σαν τη δική μας, ο π. Ανανίας μάς ξεκαθαρίζει ένα πλήθος παρεξηγήσεων στις οποίες έχουμε υποπέσει είτε εξαιτίας της ημιμάθειας, είτε της άγνοιας, είτε και της προπαγάνδας. Επιστρέφοντάς μας αμόλυντο το ήθος των αγίων της Εκκλησίας μας, ανεβάζει και πάλι τον πήχυ ψηλά. Εκεί που τον είχαν οι πρωταθλητές της ζωής. Μας χαρίζει ελπίδα στους αγίους, αγάπη στην πατρίδα, πίστη στον Χριστό.  Είναι πράγματι μεγάλη τύχη για μας που ένας νους κατάμεστος από βιβλιοθήκες ολόκληρες συνδιάζεται με μια γενναιόδωρη καρδιά και μας μοιράζει την αποκρυστάλλωση της σοφίας των αιώνων επανασυνδέοντάς μας έτσι με το βαθύτερο είναι μας και τον Θεό. Ευχαριστούμε τον π. Ανανία και του ευχόμαστε να συνεχίσει να ξεδιψά τη δίψα της καρδιάς μας μ’ αυτό το μοναδικό “γάλα με μέλι” της σοφίας και της αγάπης του.