Πάντοτε παρόντες οι πνευματικοί άνθρωποι

Τον τελευταίο καιρό υπάρχει μία ακατάσχετη γκρίνια –συν τοις άλλοις-, προερχόμενη από ποικίλες πλευρές, που συμπυκνώνεται στη διατύπωση: “Είναι ντροπή οι διανοούμενοι και πνευματικοί άνθρωποι να σιωπούν.” Ας αφήσουμε κατά μέρος τι σημαίνουν οι λέξεις διανοούμενοι και πνευματικοί άνθρωποι, κι ας σκεφτει καθένας μας τους αρίστους του πνεύματος που γνωρίζει. Η γκρίνια, πάντως, προέρχεται απ’ όλους αυτούς που “φωνάζουν”.

Όσοι φωνάζουν, απαιτούν να φωνάξουν και οι άλλοι μαζί τους. Αυτό ξέρουν, αυτό εμπιστεύονται, όπως έλεγε κάποτε η γνωστή διαφήμιση. Και όσοι δεν τους ακολουθούν, ανώδυνα χαρακτηρίζονται αδιάφοροι, αναίσθητοι, δειλοί, ή “στην κοσμάρα τους”. Είναι όμως πράγματι έτσι;

Μέσα στους τόσους κόσμους που συναποτελούν τον ένα και μεγάλο, κάποιοι είναι επιθετικοί, της “εξωτερικής δράσης” κόσμοι, -δηλαδή έρχονται προς το μέρος μας βίαια και σχεδόν ερήμην μας, όπως ο κόσμος των Μέσων και των χειριστών τους-, και κάποιοι άλλοι είναι ειρηνικοί, της “εσωτερικής δράσης”, -δηλαδή, περιμένουν με νηφαλιότητα να πάμε εμείς προς το μέρος τους, εφόσον το θέλουμε και μας ενδιαφέρει, όπως είναι ο κόσμος του πνεύματος και της τέχνης. Οι πρώτοι κινούνται από συμφέροντα, οικονομικά, προβολής, δόξας και εξουσίας, προφασιζόμενοι χίλια μύρια υψηλά και σπουδαία. Οι δεύτεροι, μη έχοντας να κερδίσουν απολύτως τίποτα για τον εαυτό τους, και ακριβώς επειδή εμβαθύνουν σ’ αυτόν τον εαυτό, όπως και στη ζωή , κινούνται αργά, υπόγεια, διακριτικά, σχεδόν ψιθυριστά, ή και βουβά, δίχως να έχουν καμία χρεία προφάσεων. Αυτό, όχι μόνο δεν τους καθιστά ανύπαρχτους, δειλούς και αδύναμους, αλλά τουναντίον, απολύτως υπαρκτούς, όσο κι ένας σεισμός που ποτέ δεν ξεκινά από την επιφάνεια του εδάφους, αλλά από τα θεμέλια της γης, τα σπλάχνα της, τα σωθηκά της. Γιατί οι άνθρωποι του πνεύματος διαμένουν ταυτόχρονα σε δύο τόπους: στην καρδιά της γης και στην καρδιά του ουρανού.

Τα καταθλιπτικά ψευδοερωτήματα, του στυλ, πού είναι οι διανοούμενοι, γιατί δε μιλούν, ποιοι είναι κι αν υπάρχουν κτλ., θέλουν μόνο να επιβεβαιώσουν αυτόν που τα θέτει. Ο πνευματικός κόσμος υπάρχει, ακόμη κι αν δεν γνωρίζουμε το ονοματεπώνυμό του. Δεν θα τον δούμε στην τηλεόραση, δε θα τον ακούσουμε στο ραδιόφωνο, πιθανόν δε θα τον διαβάσουμε ούτε στις στήλες των εφημερίδων. Εξάλλου, αν τα παραπάνω δεν του δώσουν χώρο και αέρα, δε θα μιλήσει ποτέ. Δε θα διεκδικήσει τίποτα. Και, ο χώρος και ο αέρας, είναι αγαθά που δεν τα χαρίζουν εύκολα τα συμφέροντα των μίντια. Ο πνευματικός κόσμος, όμως,  υπάρχει ανεξάρτητος, και εργάζεται αδιαλείπτως, ακόμη κι αν δεν “ακούγεται”, για την ακρίβεια, κι αν δεν τον “ακούμε”. Αν τον αναζητήσουμε, είναι βέβαιο πως θα τον βρούμε. Μα ακόμα κι αν δεν καταφέρουμε ν’ ανακαλύψουμε το σύγχρονο πρόσωπό του, –είτε γιατί δε διψάμε ειλικρινά γι’ αυτόν, είτε γιατί δεν ξέρουμε να ψάχνουμε, πάντως όχι γιατι δεν υπάρχει-, πάλι δεν έχουμε δικαιολογία. Διαθέτουμε, ως λαός και γραμματεία, ένα τεράστιο οπλοστάσιο πνευματικού φωτός από προαπελθόντες μεγιστάνες του πνεύματος που μπορούν να φωτίσουν πλέρια το παρόν μας.  Το πνεύμα δε μοιράζει συνταγές, επαναστατικά τσιτάτα, ή φτηνά συνθήματα επί της επικαιρότητας. Αν αυτό γυρεύουμε, άλλες είναι οι πηγές. Να παρελάσουν απ’ τα μέσα οι διανοητές μας, όπως οι δημοσιογράφοι και οι πολιτικοί μας, για να αδειάσουν κι αυτοί, όπως άδειασαν κι εκείνοι; Σε τι θα βοηθούσε; Το πνεύμα ελευθερώνει, εφόσον το αναζητήσουμε εκεί που βρίσκεται, εντριφήσουμε σ’ αυτό και το ενστερνιστούμε. Θέλει την προαίρεσή μας και τον κόπο μας.

Ως παραδειγματικό επίλογο των φτωχών μου σκέψεων, αντιγράφω ένα απόσπασμα από “Τα δημόσια και ιδιωτικά” του Ελύτη... (Συνέχεια του κειμένου εδώ: http://www.toportal.gr/?i=toportal.el.politismos&id=402