"Εν Χορδαίς" - "Η Εθνική Ελλάδας της μουσικής" στο φεστιβάλ της Φες του Μρόκου

Πέμπτη βράδυ, 6 Ιουνίου 2013, το πενταμελές μουσικό σχήμα "Εν Χορδαίς", μαζί με την πενταμελή χορωδία του, φτάνει στη Φες του Μαρόκου, μέσω Ρώμης και Καζαμπλάνκας, προκειμένου να δώσει μία συναυλία στο μεγάλο φεστιβάλ της Φες. Ο τιτλος της συναυλίας, που την καλλιτεχνική της διεύθυνση έχει ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης, είναι: La Porte d'or, δηλ. η Χρυσή Πύλη, και ο υπότιτλος: "Από την Κωνσταντινούπολη στην Ινσταμπούλ", δικαιολογεί τη σύμπραξη των Ελλήνων με τους Τούρκους μουσικούς και δερβίσηδες που έχουν ήδη καταφτάσει από την Κωνσταντινούπολη. 

Το ελληνικό μουσικό σχήμα "Εν Χορδαίς", που δικαίως έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως "ο μουσικός πρεσβευτής της Ελλάδας στο εξωτερικό", ή ως "Η Εθνική Ελλάδος της μουσικής" στα φεστιβάλ του κόσμου, αποτελείται από τους: Άλκη Ζοπόγλου στο κανονάκι, Δρόσο Κουτσοκώστα στο τραγούδι, Πέτρο Παπαγεωργίου στα κρουστά, Κυριάκο Πετρά στο βιολί, και τον δημιουργό του και καλλιτεχνικό του διευθυντή του, Κυριάκο Καλαϊτζίδη στο ούτι. 

Ο Ζοπόγλου θα καταφθάσει στη Φες από τη Ζυρίχη στην οποία πλέον διαμένει με την οικογένειά του τα τελευταία δύο χρόνια, καταγόμενος από την Καβάλα. Οι υπόλοιποι θα συγκεντρωθούν στο αεροδρόμιο Μακεδονίνα ερχόμενοι από διαφορετικές πόλεις, ο Πετράς από την Κομοτηνή, ο Κουτσοκώστας από το χωριό Καμπάνη του Κιλκίς, ο Παπαγεωργίου από τα Γιάννενα κι ο Καλαϊτζίδης από τη Θεσσαλονίκη.

Το αμιγώς βορειοελλαδίτικο σχήμα, που το υψηλό του καλλιτεχνικό επίπεδο, το όραμα του καλλιτεχνικού διευθυντή του, και η γόνιμη εξωστρέφειά του το έχουν αναγάγει σε ένα από τα πλέον σεβαστά και αναγνωρισμένα μουσικά σχήματα των διεθνών μουσικών σκηνών της Ευρώπης, της Αμερικής, του Καναδά και της Ασίας, έχει βέβαια και τον δικό του ηχολήπτη, τον χαρισματικό Λεωνίδα Παλάσκα.

Μεσανυχτα Πέμπτης φτάνει ο Άλκης στο ξενοδοχείο, αφού προηγουμένως έχει συνειδητοποιήσει στο  αεροδρόμιο πως η βαλίτσα του έχει χαθεί. Θα βρεθεί τη μέρα της συναυλίας. Ομοίως, έχει χαθεί και η βαλίτσα ενός από τους Τούρκους δερβίσηδες που έχει μέσα τη στολή του. Αυτή η βαλίτσα δε θα βρεθεί ποτέ. Γι’ αυτόν, η μέρα της συναυλίας, το Σάββατο, θα ξεκινήσει με την εναγώνια αναζήτηση ράφτη και υφάσματος στη Μεδίνα της Φες και η στολή θα είναι έτοιμη ακριβώς μία ώρα πριν την έναρξη. 

Παρασκευή πρωί, μετά το πρωινό, όλοι οι μουσικοι, οργανοπαίχτες και χορωδία, συγκεντρώνονται στο ρετιρέ του ξενοδοχείου για πρόβα. Όσοι δε γνωρίζονται μεταξύ τους συστήνονται, έχουν ήδη όλοι από καιρό τις παρτιτούρες τους, και ξεκινούν. Την ομάδα των Τούρκων μουσικών αποτελούν: o VolkanYilmaz στο νέι, o Fahretin Yarkin στα μπεντίρ και κουντούμ, o Bilgi Furkan στην πολίτικη λύρα, o Halil Necipoglou στο τραγούδι και o Necip Gülses, ο υπεύθυνος της ορχήστρας τους, στο ταμπούρ.

Το καλό κλίμα σε μια πρόβα εξαρτάται πρώτα από τη διάθεση των μουσικών για συνεργασία και από το βαθμό της διαθεσιμότητάς τους για κατανόηση, δουλειά, διορθώσεις,  επαναλήψεις. Όταν στο παρελθόν οι μουσικοί έχουν ξανασυνεργαστεί, βοηθάει πολύ. Όταν έχουν εμπειρία σκηνών εκτός της χώρας τους, είναι σημαντικό. Και επιπροσθέτως, όταν είναι και πολύ καλοί μουσικοί που λαμβάνουν μέρος σ' ένα σοφά επιλεγμένο ρεπερτόριο, έχουν σοβαρές ελπίδες να καταφέρουν να δώσουν ένα υψηλό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα επί σκηνής. 

Υπάρχει όμως και κάτι που μπορεί να μην θεωρείται  προαπαιτούμενο, όταν όμως υφίσταται, είναι αρκετό να μετατρέψει το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα σε φωτιά που θα πυρπολήσει τις καρδιές των ακροατών. Αυτό δεν μπορεί να είναι άλλο από τη μεταξύ τους καλλιεργημένη αγάπη. Στην προκειμένη περίπτωση συνεργασίας των Ελλήνων με τους Τούρκους μουσικούς, υπάρχει ένα καθοριστικό δίδυμο που συνδέεται με αγάπη παλιά και μεγάλη, φιλία που κρατάει χρόνια, έχει την ιστορία της, και οδηγεί κατά κανόνα σε μεγάλα συγκινησιακά μουσικά φορτία. Πρόκειται για τη σχέση των δύο υπεύθυνων των ομάδων. Ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης με τον Necip Gulses είναι αδεφικοί φίλοι από το 1989. 

Ο κόσμος σπάνια γνωρίζει κάτι περισσότερο απ' αυτό που ακούει την ώρα της συναυλίας. Δεν μπορεί να ξέρει σε τι μεταφράζεται κάθε φορά το αίσθημά του. Τι υπάρχει πίσω από αυτή τη σκηνή που ξεγυμνώνει τους πρωταγωνιστές της. Συχνά ένα μέτριο αποτέλεσμα, βαρετό ή άψυχο, αμήχανο ή μπερδεμένο, δεν έχει να κάνει τόσο με το καλλιτεχνικό επίπεδο των μουσικών ή το συναυλιακό τους πρόγραμμα, αλλά με τις σχέσεις τους, που όταν είναι ανύπαρκτες, τυπικές, πόσο μάλλον ανταγωνιστικές, μπορούν να καταστρέψουν τις ευγενικότερες μουσικές και να μειώσουν τα πλέον αξιοζήλευτα ταλέντα. Αυτό, που υπάρχει κρυμμένο σαν υπέδαφος, πίσω από τους μουσικούς και τις νότες τους κινεί όλη την ατμόσφαιρα μιας συναυλίας. Η σπουδαία συναυλία, που θα ενθουσιάσει το Σαββατόβραδο τους Μαροκινούς ακροατές, χρωστά ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας της στη σχέση των δύο αντρών, του Κυριάκου με τον Νετζίπ, όπως και του καθενός με την ομάδα του.

Τον Νετζίπ Γκιουλσές τον ακούσαμε πρώτη φορά στη μυθική συναυλία του "Βοσπόρου", του συγκροτήματος που δημιουργήθηκε από τον οξυδερκή και ευφάνταστο  Νικηφόρο Μεταξά, όταν αυτός κάλεσε κορυφαίους Τούρκους μουσικούς να παίξουν έργα Ρωμηών συνθετών της Πόλης, για να τα παρουσιάσουν το 1988 στη Θεσσαλονίκη. Ένα χρόνο μετά, ο "Βόσπορος", επανέρχεται, αλλά η συναυλία δεν πραγματοποιείται. Την ώρα που οι Τούρκοι μουσικοί ετοιμάζονται να επιστρέψουν στην πατρίδα τους, ο Νετζίπ συνειδητοποιεί πως έχει χάσει το διαβατήριό του. Εείνον τον καιρό οι σχέσεις των δύο χωρών ήταν τεταμένες. Δεν ήμασταν ακόμα συνηθισμένοι στις μετακλίσεις καλλιτεχνών από τη γείτονα χώρα. Το να χάνει ένας Τούρκος, τότε, το διαβατήριό του στην Ελλάδα, μεταφραζόταν σε μεγάλη ανασφάλεια και άγχος για τον ίδιο. Ο Νικηφόρος γνωρίζει μόνο τον Κυριάκο στην πόλη. Τον παρακαλεί να φιλοξενήσει τον Νετζίπ μέχρι να βγει το νέο διαβατήριό του για να φύγει, ενώ όλοι οι υπόλοιποι ήδη ταξιδεύουν. 

Είμαστε δυο παιδιά εικοσιενός ετών, μόλις λίγους μήνες παντρεμένα. Ο Κυριάκος ρωτά τη γνώμη μου. Απ' τη μια προβληματίζομαι πώς να αφήσουμε έναν τέτοιο άνθρωπο στο δρόμο, κι απ' την άλλη καταλαβαίνω πως ο Κυριάκος, μόλις στα πρώτα του μουσικά βήματα, χαίρεται πολύ στο ενδεχόμενο να έχει κοντά του έναν τόσο σπουδαίο μουσικό. Έτσι συγκατανεύω κι ο Νετζίπ έρχεται πράγματι στο σπιτικό μας. Σβησμένος ήταν. Τα είχε ολότελα χαμένα. Επιπλέον, τα αγγλικά του ήταν πενιχρά, όπως και τα δικά μας τουρκικά. Σε λίγο αρχίζουμε να  συνειδητοποιούμε τα προβλήματα. Την επομένη ο Κυριάκος έχει να ξυπνήσει στις 6 το πρωί για την εκπομπή που κάνει στο Δημοτικό Ραδιόφωνο, στο οποίο τότε εργαζόταν. "Και τι θα γίνει;” τον ρωτώ έντρομη μέσα στην ανασφάλεια ενός εικοσιενός ετών νιόπαντρου κοριτσιού που ακόμα δεν έχει καμία εμπιειρία του κόσμου, “θα μ’ αφήσεις στο σπίτι μόνη μ’ έναν Τούρκο;” Σήμερα, και μετά από αναρίθμητες παρόμοιες φιλοξνίες, μου φαίνεται κωμικοτραγική εκείνη μου αντίδραση, αλλά τότε, είπαμε, ήμουν ένα άβγαλτο παιδί. Ο Κυριάκος τον ρωτά τι ώρα ξυπνάει συνήθως το πρωί κι ο Νετζίπ του δείχνει στο ρολόι του, 11! Τότε ο Έλληνας μουσικός του δίνει να καταλάβει πως πρέπει να ξυπνήσει στις έξι! Τι να κάνει ο καημένος ο Νετζίπ; Συμφωνεί με όλη του την καρδιά. “Ταμάμ” και “ταμάμ”, λέει συνέχεια. Τη μέρα που θα ξημερώσει δε θα την ξεχάσουν ποτέ, ούτε ο ένας ούτε ο άλλος. Ο Νετζίπ θα ακούσει ένα δίωρο βυζαντινής μουσικής στο ραδιόφωνο για πρώτη φορά στη ζωή του, πράγμα που θα τον καθορίσει. Ύστερα, θα αρχίσει ένας καλπασμός φιλοξενίας από μέρους του Κυριάκου -Πόντιος γαρ...

Το ραδιόφωνο καθυστερούσε στις πληρωμές του, δεν υπήρχε μία δραχμή στην τσέπη μας. Τηλέφωνο στο τηλέφωνο, ο Νετζίπ σε ένα σπίτι φίλου θα ξυριστεί, σε άλλο θα φάει, σε τρίτο θα ξεκουραστεί, σε τέταρτο θα πιει καφέ. Το βράδυ, αφού έχουν ήδη τακτοποιήσει τα χαρτιά του ταξιδιού, θα έρθουν κι οι δυο στο σπίτι, που έχει μόνο δυο αυγά τηγανητά για τον ξένο. Θα κάτσουν να παίξουν μαζί και θα ξεχαστούν όλα τους τα βάσανα κι οι έννοιες. Θα μιλήσουν την κοινή τους γλώσσα. Τη γλώσσα της μουσικής. Την επομένη, πλημμυρισμένος από ευγνωμοσύνη θα μας αποχαιρετίσει ο Νετζίπ. Έκτοτε, κάθε φορά που θα συναντιόμαστε, θα μας ευχαριστεί και θα ρωτά για όλους τους φίλους που τον φρόντισαν εκείνη τη δύσκολη μέρα της ζωής του.

Στο πέρασμα των χρόνων, οι δυο μουσικοί έδωσαν μαζί πολλές συναυλίες, πατώντας  γερά στο στέρεο έδαφος της φιλίας τους. Ο Νετζίπ συμμετείχε και στο περίφημο cd του "Ζαχαρία του Χανεντέ" που επιμελήθηκε ο Κυριάκος, και στο οποίο τραγουδά η γυναίκα του και κορυφαία τραγουδίστρια της Τουρκίας, Μελιχάτ Γκιουλσές. Τα δώρα που μου έχει χαρίσει αυτή η πανέμορφη, όσο και ταλαντούχα γυναίκα, από ευγνωμοσύνη που φροντίσαμε τότε τον άντρα της, δεν περιγράφονται. 

Αρχίζουν οι πολύωρες πρόβες ήχου στο μαγευτικό χώρο της αυλής των παλατιών της Φες, χωρητικότητας 5.000 θεατών. Επιλέγονται οι θέσεις που θα σταθούν οι μουσικοί και οι χορωδοί. Η χορωδία αποτελείται από τον φοιτητή του Φυσικού και μαθητή του Κυριάκου στο ούτι, Ηλία Καραμπατζάκη, τον λυράρη και ουτίστα από την Κάρπαθο Βασίλη Χαροκόπο, τον θεολόγο και ιεροψάλτη, φίλο των φοιτητικών μας χρόνων, Αντώνη Μιχελουδάκη από την Κρήτη, τον πυροσβέστη στο επάγγελμα, αλλά και ιεροψάλτη Παναγιώτη Κουλούρη, και τον ιεροψάλτη Χαττζηγιώργο Χαρίση από το Παρίσι στο οποίο ζει και εργάζεται.

Ο Christophe Olivier θα αποδειχθεί ο μάγος των φώτων που θα αγκαλιάσουν το βράδυ τη συναυλία και θα μεταμορφώσουν τις μουσικές της σε χρώματα εντυπωσιακά, ζεστά, αισθησιακά, αλλά και άκρως αντιπροσωπευτικά του κάθε μουσικού μέρους. Έχει σχεδιάσει στις ζελατίνες των φώτων αραβουργήματα κάνοντας λεπτεπίλεπτη χειροτεχνία, δουλεύει από την ώρα που πέφτει ο ήλιος μέχρι τις εφτά το πρωί, κι ύστερα πάει για ύπνο. Έχει έρθει από το Παρίσι και συζητά τις τελευταίες φωτιστικές λεπτομέρειες επί τόπου με τον Κυριάκο. Ανήκει και αυτός στην ταλαντούχα ομάδα του Alain Weber, που είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής όλου του φεστιβάλ της Φες.

Όλοι οι μουσικοί είναι αφοσιωμένοι στο έργο τους. Να δοκιμάσουν τα όργανα, να ελέγξουν τα κουρδίσματα, τον ήχο των μικροφώνων και των μόνιτορ, το συνδιασμό των οργάνων επί σκηνής. Έχει απρόσμενο κρύο. Φυσάει δυνατός αέρας που δυσκολεύει τη μετάδοση του ήχου. 

Ο Ζοπόγλου δοκιμάζει το κανονάκι. Τη μουσική του καριέρα την ξεκίνησε στην Καβάλα ως χοροδιδάσκαλος, και αν και το κύριο επάγγελμά του είναι χρυσοχόος και εξαιετικός σχεδιαστής κοσμημάτων μαζί με τη γυναίκα του, στη μουσική έδωσε τον άλλο του μισό εαυτό, από τη στιγμή που έπιασε το κανονάκι. Βιρτουόζος, αλλά ευαίσθητος μουσικός, έχει προχωρήσει και σε δικές του συνθέσεις που  συμπεριλαμβάνονται στα δύο προσωπικά του cd "Kargo" και  "Elephant". Είναι από τους λίγους που παραλαμβάνοντας και "χωνεύοντας" την παραδοσιακή μουσική, την εξελίσσει στο σήμερα.

Ο Πέτρος Παπαγεωργίου με τον Δρόσο Κουτσοκώστα, είναι δύο από τα μέλη του Εν Χορδαίς, που σήμερα μετρά την ύπαρξή του ως μουσικό σχήμα πάνω από είκοσι χρόνια. Και οι δυο έχουν μεγάλο χάρισμα στη μίμηση, ο Δρόσος και στην αφήγηση ανεκδότων της ζωής. Είναι οι πηγές του γέλιου της ομάδας, όταν όλα θα τελειώσουν και η ομάδα θα καθίσει στο τραπέζι να χαλαρώσει και να μοιραστεί τις εμπειρίες της.

Ο Πέτρος είναι ο νεότερος του συγκροτήματος, αλλά άξιος συνοδοιπόρος και μέλος του. Καλόκαρδος και ολιγόλογος, μέσα σε ελάχιστα χρόνια, με πολλή επιμονή και μελέτη, κατάφερε να στέκεται δίπλα σε όλους τους άλλους, πολύ πιο έμπειρους μουσικούς. 

Ο χαρακτηριστικός για το μεγάλο του φιλότιμο και τη σουδαία του φωνή, Δρόσος, είναι φίλος από τα παιδικά μας χρόνια και ο πρώτος συνεργάτης του “Εν Χορδαίς”. 

Ο αγρότης πατέρας του κατάφερε να του εμφυσήσει την αγάπη του για τη γη και τους καρπούς της. Όσο αγαπά τη μουσική και το τραγούδι, άλλο τόσο αγαπά να οργώνει, να σπέρνει και να θερίζει. Θαρρώ πως αυτή η λεπτή ισορροπία τού δίνει το μοναδικό γήινο χάρισμα στην έκφραση και στο αίσθημα που απαιτεί το  παραδοσιακό τραγούδι. Έχει προυπάρξει για χρόνια ψάλτης σε εκκλησίες και είναι από τους στυλοβάτες του σχήματος και της σχολής.

Ο Κυριάκος Πετράς είναι άλλη μία ξεχωριστή και ιδιάζουσα περίπτωση μουσικού, αλλά και ανθρώπου. Ευαίσθητος και απρόσεκτος όσο κι ένα μικρό παιδί, συχνά κάνει ζημιές, που οι περισσότερες αφορούν το βιολί του. Μοιάζει να μην έχει το νου του σ' αυτό που κάνει, μοιάζει διαρκώς αφηρημένος, αλλά η αλήθεια είναι πως είναι τόσο μέσα στη μουσική, που δυσκολεύεται να βγει απ' αυτήν. Όταν πήγε είκοσι χρονών στο ωδείο και ζήτησε να μάθει βιολί, τον έδιωξαν, λέγοντάς του πως το βιολί ή το ξεκινάς από παιδί ή δεν το ξεκινάς καθόλου. Έτσι ξεκίνησε να μαθαίνει μόνος του, για να φτάσει να είναι σήμερα ένας από τους κορυφαίους δεξιοτέχνες της Μεσογείου. Πρόκειται για μια μουσική ιδιοφυία, αλλά και για έναν αξεπέραστο χρήστη της τεχνολογίας, από τα κομπιούτερ μέχρι τις κονσόλες του ήχου. Για πολλά χρόνια εργάστηκε ως λογιστής, πράγμα που νομίζω πως κανείς μας ποτέ δεν το πήρε και πολύ στα σοβαρά...

Ο Κυριάκος Καλαϊτζίδης είναι η αιτία ύπαρξης του σχήματος, όπως και της ομώνυμης σχολής. Είναι ο μόνος που δεν έκανε ποτέ καμία άλλη δουλειά εκτός από τη μουσική. Από την εφηβεία του μέχρι σήμερα, όλες του τις δυνάμεις τις έχει καταθέσει με ποικίλλους τρόπους, αποκλειστικά στη μουσική. Δεν είναι μόνον ένας εξαιρετικός ουτίστας, γνωστός και αναγνωρισμένος πλέον σχεδόν σε όλον τον πλανήτη, αλλά παράλληλα είναι ένας σπουδαίος συνθέτης που έχει κυκλοφορήσει δύο ψηφιακούς δίσκους, την "Προσμονή" και την "Εξορία", κι ένας άκρως καταρτισμένος θεωρητικός της μουσικής, και της ιστορίας της. Το πρόσφατο διδακτορικό του, ήδη θεωρείται τομή στην ιστορία της Ανατολικής μουσικής. Το όραμά του να ενωθούν και πάλι οι χώρες της Μεσογείου κάτω από τη στέγη της μουσικής τους κληρονομιάς, δεν είναι πρόσφατο. Το έχει από τα είκοσί του χρόνια, από την πρώτη  στιγμή που έπιασε στα χέρια το ούτι, και σ' αυτήν την κατεύθυνση κινήθηκε με επιμονή και πείσμα όλα αυτά τα χρόνια. Είναι η ψυχή του "Εν Χορδαίς".

Πλήθος οι τεχνικοί που πιθανόν δε θα μάθουμε ποτέ τα ονόματά τους, και που χωρίς αυτούς καμιά νότα δε θα φτάσει στ' αφτιά των ακροατών, κανένα φως δε θα ανάψει, κανένα καλώδιο δε θα συνδεθεί, καμιά συναυλία και παράσταση δε θα γίνει. Είναι όλοι αυτοί που δουλεύουν υπομονετικά, υπηρετώντας όλους όσους το όνομά τους θα γραφτεί με μεγάλα γράμματα και στο τέλος θα καταχειροκροτηθούν. Οι αόρατοι άνθρωποι στους οποίους χρωστούν την ύπαρξή τους όλοι οι ορατοί.

Θέλει μεγάλη υπομονή, ψυχραιμία, συγκέντρωση και καλή διάθεση από όλους τους συντελεστές, Έλληνες και Τούρκους. Στη μουσική πράξη, όπως και σε κάθε τέχνη που ζητά συνεργασία ανθρώπων, οι προκαταλήψεις εκμηδενίζονται. Δεν έχουν χώρο. Ούτε χρόνος υπάρχει γι' αυτές, ούτε και έδαφος. Πρέπει να είναι όλοι πάση θυσία ένα σώμα  για να παραχθεί ένα κοινό αποτέλεσμα. Αυτό το ξέρει κάθε σοβαρός καλλιτέχνης που σέβεται τον εαυτό του και την τέχνη του. Όποιος δεν το σεβαστεί αυτό και θελήσει να ξεχωρίσει αλαζονικά, αλύπητα θα τον καταπιεί ο καιάδας του εγώ και το σώμα της ομάδας γρήγορα θα τον αποβάλλει ως καρκίνωμα.

Ο χώρος είναι υποβλητικός. Η ιστορία του μεγάλη. Οι άνθρωποι, αν μια φορά δεν γνωρίζουν τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τη σκηνή, δέκα φορές δε γνωρίζουν το πόσο τους επηρεάζει κάθε φορά ο χώρος της παράστασης και η ιστοριά των εκατοντάδων χρόνων που αυτός μπορεί να κουβαλά. Και όμως, επιδρά υπόγεια και μυστικά. Υποστηρίζει ή αδυνατίζει το μουσικό γεγονός, αυτό που συμβαίνει στο παρόν. Οι πέτρες μιλούν, ανασαίνουν, υποβάλλουν, οδηγούν, κι ας μην το κατανούν ούτε οι θεατές, ούτε και οι καλλιτέχνες πολλές φορές.

Νύχτωσε. Ο Christophe ανάβει τα χρυσοκόκκινα φώτα της σκηνής και ξεκινά η χορωδία ψάλλοντας το "Τη Υπερμάχω". Αφιέρωμα στην Πόλη είναι αυτό, και ο Κυριάκος επιλέγει να ξεκινήσει η συναυλία μ' αυτόν τον παράδοξο τρόπο, ακόμα και στην καρδιά αυτής της ισλαμικής χώρας, γιατί ο δάσκαλός του στη Βυζαντινή μουσική, Άρχων Λαμπαδάριος της ΜΧΕ, Ελευθέριος Γεωργιάδης, πάντα του έλεγε: "Εμείς στην Πόλη, όποια εκδήλωση κι αν κάναμε γι' αυτήν, ήταν αδιανόητο να μην ξεκινήσουμε ή να μην τελείωσουμε με αυτόν τον ύμνο". Οι μουσικοί αισθάνονται αίφνης το άγχος τους να γλυστρά σαν μανδύας στο πατάρι. Οι θεατές κρατούν την ανάσα τους. Οι ουρανοί ανοίγουν. Όλη η ατμόσφαιρα έχει μια χάρη περισσή, που είναι η χάρη της Παναγίας, κι ας μην την αναγνωρίζουν οι περισσότεροι μέσα στην άγνοιά τους.

Το πρόγραμμα θα συνεχιστεί με συνθέσεις Ρωμηών, Τούρκων και Περσών συνθετών λόγιας μουσικής της Πόλης, προερχόμενες από μεταβυζαντινά μουσικά χειρόγραφα, αλλά και την προφορική παράδοση.

Αν και αυτή είναι η δεύτερη συναυλία του φεστιβάλ της Φες, και μάλιστα με καλλιτέχνες άγνωστους στο Μαροκινό κοινό και  κρύο που τρυπάει το κόκαλο, οι χιλιάδες θεατές θα μείνουν καρφωμένοι στις καρέκλες τους ως το τέλος. Το προηγούμενο βράδυ που παρακολουθήσαμε τη συναυλία της έναρξης, γεμάτη πλήθος γνωστών στο κοινό μεγάλων ονομάτων, θα δούμε τις κερκίδες ν’ αδειάζουν κατά τη διάρκεια του προγράμματος. Γι’ αυτό είχε καταρχάς σοβαρή ευθύνη ο κακός ήχος, αλλά και η σύνταξη του προγράμματος που ήταν απολύτως εστιασμένη στα σόλο των σπουδαίων φωνών που δεν υποστηρίζονταν αντιστοίχως από ομοιογενή μουσικά σχήματα και δεν υπήρχε καλή ισορροπία μεταξύ τους. Αντιθέτως, στη συναυλία του “Εν Χορδαίς” πολλοί θα είναι αυτοί που στο τέλος θα εκφράσουν τον ενθουσιασμό τους, όχι μόνο για το πρόγραμμα, αλλά και για τον εξαιρετικό ήχο του Λεωνίδα Παλάσκα.

Αφού τελειώσει το πρώτο μέρος με κοινή παρουσία Ελλήνων και Τούρκων μουσικών, στη σκηνή θα μείνουν μόνο οι δεύτεροι που θα παίξουν για να χορέψουν οι περιστρεφόμενοι δερβίσηδες. Κατόπιν, αφού αυτοί αποχωρίσουν, το ελληνικό σχήμα θα ξαναβγεί στη σκηνή για τέσσερα τραγούδια, και στο τέλος και πάλι θα βγουν όλοι μαζί για το πανηγυρικό κλείσιμο της συναυλίας. Η ανάσα του κοινού επί μιάμιση ώρα είναι κρατημένη. Δε μιλά κανείς, κανείς δεν κουνιέται, και μετά από κάθε κομμάτι χειροκροτούν με πάθος. Άλλη μια μεγάλη συναυλία ήρθε σε πέρας με επιτυχία. 

Λίγες μέρες μετά, το "Εν Χορδαίς" θα δώσει μία συναυλία στο φεστιβάλ του Γιβραλτάρ, ενώ τρεις μέρες αργότερα, ο Κυριάκος θα ταξιδέψει στη Βηρυτό για να πραγματοποιήσει "Τα μουσικά ταξίδια του Μάρκο Πόλο", στο φεστιβάλ του Beiteddin, όπου έχει την ευθύνη εβδομήντα πέντε  ξένων μουσικών και χορευτών που θα ενσαρκώσουν το ομώνυμο έργο του.