Τα δανεικά - Ζήσιμου Λορεντζάτου

Εκείνο πού θα έπρεπε να μας απασχολεί όλους και πού δεν απασχο­λεί κανέναν (κανέναν από τους διανοούμενους), είναι πώς ζούμε με δα­νεικά στην κυριολεξία, πώς δεν κερδίζομε τη ζωή μας. Μας ζουν. Αν δεν το καταλάβομε αυτό, δεν κάνομε τίποτα. Από εκείπρέπει να αρχίσει οποιαδήποτε κίνηση για κάποια ενδεχόμενη γενικότερη αλλαγή στην Ελλάδα. Όσο ζούμε με δανεικά, όσο χρωστάμε στους άλλους τη ζωή μας, δεν είναι δυνατό να αλλάξομε νοοτροπία. Κανένας άνθρωπος πού ζει με δανεικά δεν είναι της προκοπής. Το ίδιο κανένας λαός ή κράτος. Προπαντός με αιώνια δανεικά σαν εμάς- (γιατί κάποτε μπορεί να παρου­σιαστεί μια μεγάλη ανάγκη, αν και μια μοναχά φορά μπορεί να σημάνει κακή αρχή). Πρέπει να πληρώσομε κάποτε τα χρωστούμενα —τα χρωστουμέικα, όπως λεν oι Μανιάτες— ή να βάλομε σοβαρά πλώρη για την πληρωμή τους και να ξαναρχίσαμε από την αρχή, δίχως χρέη. Για να μπορεί να έχει και ο λόγος μας πέραση και η υπογραφή μας τιμή, δη­λαδή κάποια αξία. Πρέπει να καταλάβομε πώς οι άλλοι δε χρωστούν τί­ποτα να μας ζουν εμάς, και πώς κάθε φορά πού προσφέρεται η λύση αυτή, να μας ζουν ή να μας δανείζουν, κάθε φορά θάβεται το ενδεχόμενο να βγούμε από το φαύλο κύκλο στο φως μιας έντιμης και σχετικά ανε­ξάρτητης ζωής (λέω σχετικά ανεξάρτητης μια και είμαστε πολύ μικρό κράτος).

Δεν μπορούμε ad infinitum να καταναλώνομε περισσότερα από όσα παράγαμε, να μπάζομε περισσότερα από όσα βγάζομε. Πρέπει να πουλάμε αρκετά στους άλλους, ώστε να αγοράζομε αρκετά —αυτά πού μας χρειάζονται ή πού μας επιτρέπουν τα οικονομικά μας— από τους άλλους. Είναι κακή συνήθεια τα δανεικά. Και σχετίζεται άμεσα με το πρόσωπο του κάθε λαού και του κάθε ατόμου, όπως το τόνισε μια φορά ο Καβάφης στον Ε. Μ. Forster. Κάποια μέρα οι δανειστάδες της Ελλάδας πού δεν παίρνουν πίσω τα λεφτά τους, αλλά πάντα μοναχά ένα ποσοστό από το χρέος —δανειζόμαστε ακόμα και για τους τόκους από τα δά­νεια— μπορεί να μας πουν (αν και αυτά είναι αμφίβολο — για άλλους πάλι λόγους) πώς πρέπει να σταματήσει αυτή η ωραία μηχανή και πώς να φροντίσομε εμείς για τη σωτηρία μας (όπως και πρέπει να φροντίσομε). Εμείς δε χρειάζεται να περιμένομε τους δανειστάδες να μας το πουν αυτό (αυτοί έχουν χαβά δικό τους). Πρέπει εμείς να το διακηρύξαμε ως άμεσο σκοπό μας, διαφορετικά θα πηγαίναμε στο φούντο. Η σωτηρία μας θα γίνει από εμάς, δε θα γίνει από τους άλλους. Αν ποτέ γίνει.

Ζήσιμος Λορεντζάτος «Collectanea» 1968