Λόγοι για τον Άγιο Πορφύριο - παρουσίαση βιβλίου του Αρχιμανδρίτη Ανανία Κουστένη

Το βιβλίο του αγίου Πορφυρίου "Βίος και Λόγοι", έφθασε κατά τρόπο παράδοξο στα χέρια μου, λίγους μήνες πριν από την αγιοκατάταξη του γέροντα. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που μου είχαν συστήσει να το αγοράσω. Αμελούσα και δυσπιστούσα. Δεν τον αγόραζα, μέχρι που μου το έκανε δώρο ένας άγνωστός μου άνθρωπος όταν βρέθηκα στην Εύβοια. Η ανάγνωσή του, μου άλλαξε τη ζωή, αλλάζοντάς μου τον τρόπο με τον οποίο ως τότε αντιλαμβανόμουν τα πράγματα, τα πνευματικά, μα και τα καθημερινά πρακτικά. Μου προκάλεσε τέτοια συγκίνηση που πλησιάζοντας προς το τέλος της ανάγνωσης, άφησα αδάβαστες μερικές σελίδες γιατί δεν ήθελα να τελειώσει. Ήθελα να συνεχίζεται για πάντα, να μην τελειώσει ποτέ. Τι θα έκανα αν τελείωνε; Πού θα ξανάβρισκα ένα τέτοιο θησαυρό; Κάθε φορά που το διάβαζα, αισθανόμουν πως ο άγιος καθόταν δίπλα μου και μου μιλούσε. Ό,τι διάβαζα, το έλεγε σ' εμένα καθισμένος εκεί πλάι μου. Δεν το τελείωσα, θέλοντας να τον "εκβιάσω" κατά κάποιο τρόπο να μείνει εκεί, να μη φύγει ποτέ, να μου υπενθυμίζει πως κάτι ακόμα έχει να μου πει.  Ίσως αφελής αντίδραση, αλλά έτσι ένιωθα κι έτσι έκανα. Ο άγιος όμως για δεύτερη φορά με σπλαχνίστηκε και να που ξαναβρέθηκε μπροστά μου σαν να μου έλεγε, "μη νοιάζεσαι, εγώ είμαι εδώ, δε φεύγω. Τέλειωσε το ένα και θα 'ρθει κι άλλο κι άλλο, όρεξη να 'χεις..."

Πριν από λίγες μέρες και πάλι κατά παράδοξο και απροσδόκητο  τρόπο, ήρθε στα χέρια μου το βιβλίο του αρχιμανδρίτη Ανανία Κουστένη, "Λόγοι για τον Άγιο Πορφύριο", εκδόσεις Ακτή, Λευκωσία, 2015. Το αρχικό παράδοξο με αυτό το βιβλίο που περιέχει τις ομιλίες του αρχιμανδρίτου, συνεχίστηκε και κατά την ανάγνωσή του. Δεν συνηθίζω να διαβάζω μέσα σε μεταφορικά μέσα. Απ' τη μια ζαλίζομαι, απ' την άλλη προτιμώ να χαζεύω ή να μιλώ με τους ανθρώπους που είναι γύρω μου όταν μετακινούμαι και κυρίως, έχω ανάγκη συγκεκριμένες συνθήκες ανάγνωσης που μόνο κατ' οίκον τις βρίσκω. Ξαφνικά όμως διαπίστωσα πως αυτό το βιβλίο το διαβάζω κατ' αποκλειστικότητα μέσα σε λεωφορεία, τρένα και αεροπλάνα και πως δεν μπορώ να το διαβάσω στο σπίτι, πράγμα που μου συνέβαινε για πρώτη φορά. Φαίνεται πως έτσι το ήθελε ο άγιος, έτσι το προτιμούσε ο ίδιος. Έζησε μέσα στον κόσμο και αγάπησε τόσο πολύ τους ανθρώπους που δεν μπορούσε παρά ένα βιβλίο που γράφτηκε γι' αυτόν, να διαβάζεται, έστω και σιωπηρά, ανάμεσά τους. Κάθε φορά που το διάβαζα,  ένιωθα η χάρη του ν' απλώνεται και να σκέπει όλους όσους βρισκόταν γύρω μου, είτε αυτοί το συνηδειτοποιούσαν είτε όχι.

Πολλές φορές κατά την ανάγνωσή του, με έπαιρναν τα δάκρυα. Δάκρυα που μόνο η μεγάλη αγάπη μπορεί να προκαλέσει. Αυτή μόνο συντρίβει τις σκληρές καρδιές σαν τη δική μου. Τις παραλύει και τις αφήνει γυμνές και τετραχηλισμένες μπροστά στο έλεος του Θεού που τότε τις παίρνει αγκαλιά και τους προσφέρει όλη Του την τρυφερότητα, όση μπορούν να σηκώσουν οι φτωχές. Δεν ήταν λίγες οι φορές που ένιωσα να συγκλονίζομαι. Τόση χάρη που έχει ο άγιος, τόσα θαύματα που επιτελούσε και επιτελεί, τόση ταπείνωση που σε αφοπλίζει. Κι εγώ κάθε φορά σαν αιχμάλωτή του, σήκωνα τα χέρια της καρδιάς μου κι έλεγα μυστικά "παραδίνομαι άνευ όρων". 

Το τέλειωσα αυτό το βιβλίο και μετά ήθελα πολύ να γράψω κάτι. Μα αυτό ήταν αδύνατον. Με είχε αφήσει άφωνη. Το άφησα, λοιπόν, στην άκρη και περίμενα. Αν ήθελε ο άγιος  να γράψω, θα έγραφα. Ύστερα από λίγο, συνέβη ακόμη ένα παράδοξο. Άρχισα να το ξαναδιαβάζω, γεγονός επίσης που  ποτέ δε μου είχε ξανασυμβεί. Ποτέ δεν διάβασα δεύτερη φορά ένα βιβλίο. Βαριέμαι πάρα πολύ να ξαναδιαβάζω το ίδιο πράγμα, όπως βαριέμαι και να επαναλαμβάνω δυο φορές τα ίδια λόγια. Και όμως, ούτε που κατάλαβα πώς το ξαναξεκίνησα και άρχισα να κρατώ σημειώσεις πάνω του. Το ευλογημένο αυτό βιβλίο δονεί την ψυχή κατά τρόπο ανάλογο με το βιβλίο του αγίου Πορφυρίου. 

Το βιβλίο του πατρός Ανανία, δεν επιτρέπει μόνο την ασυγκράτητη χάρη του αγίου να διαχυθεί άπλετη στον αναγνώστη, αλλά διαποτισμένο και από τη χάρη της αγάπης που έχει ο ίδιος ο πατήρ Ανανίας για τον άγιο, μάς ανοίγει ένα δρόμο ανθρώπινο να τον πλησιάσουμε κι εμείς κι ας μην γνωρίσαμε τον άγιο όσο ζούσε. Εξομολογούμενος ο αρχιμανδρίτης τα προσωπικά βιώματα που είχε με τον άγιο, μας παίρνει από το χέρι στο δρόμο του αγίου και τον περπατούμε άφοβα μαζί. Αν και ο ίδιος ομολογεί πως όλα όσα λέει είναι μόνο ψελλίσματα γιατί μόνο ένας άγιος μπορεί να μιλήσει για άλλον άγιο, ας μου επιτρέψει να προσθέσω πως  μπορεί να μιλήσει για τον άγιο πολύ αληθινά και ένας επιστήθιος φίλος του. Πως μπορεί να αναδείξει τις πλευρές ενός τέλειου διδασκάλου και ο καλός του μαθητής. Πως για τον άγιο ιερέα, μπορεί να μιλήσει και το πνευματικό του παιδί που μάλιστα τυχγάνει και αυτό ιερέας. Εγώ αυτό εισπέπραξα και αυτό καταθέτω.

"Σε λίγο μου έφυγαν όλα" εξομολογείται με ειλικρίνεια ο π. Ανανίας στο βιβλίο του όταν πρωτοεπισκέφθηκε τον άγιο σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής του "Κινδύνευα να τρελαθώ. Ηρέμησα. Αισθάνθηκα μετά ότι είναι δικός μου αυτός. Σαν να τον ήξερα χρόνια, και πήγαινα πρώτη φορά. Και μετά έφυγα. Και μ' ακολούθησε, με συνόδευσε μέχρι κάτω, ευχόμενος, σταυρώνοντας. Και νόμισα πως πήγα στον Παράδεισο. Εγώ αυτό εισέπραξα, και στη συνέχεια που πήγαινα στον Γέροντα, αυτό εισέπραττα από εκείνον. Τώρα τι είναι εκείνος δεν ξέρω. Είναι ένα θαύμα. Είναι η αγάπη του Χριστού χειροπιαστή. Είναι η εν ανθρώποις ευδοκία. Είναι ένας δεύτερος Χριστός, είναι ένα μεγαλείο. Τέτοιοι άνθρωποι γεννιούνται μετά από παρέλευση αιώνων. Είναι το μεγαλύτερο δώρο του Θεού στη γη όλη ο Γέροντας Πορφύριος..." σελ.58-59.

Το γεγονός ότι το παρόν βιβλίο είναι καταγραφή ομιλιών του πατρός Ανανία στο εκκλησάκι του αγίου Νεκταρίου των Αθηνών, δίνει ένα επιπλέον προνόμιο στον καταγεγραμμένο λόγο του. Ο ομιλητής μπροστά στο ζωντανό κοινό που τον ακουει, αισθάνεται πόσο αυτό αντέχει και πόσο έχει ανάγκη να ξεκουραστεί ή να χαλαρώσει. Ο μέσος άνθρωπος δεν μπορεί ν' ακούει συνέχεια θαυμαστά περιστατικά της ζωής ενός αγίου. Δεν αντέχει. Συνθλίβεται. Έτσι ο λόγος του αρχιμανδρίτου, κατ' ανάγκη και ευτυχώς για μας, διανθίζεται με ένα πλήθος ιστοριών πέραν αυτών που αφορούν στον άγιο Πορφύριο. Ανέκδοτα που προκαλούν το γέλιο, αλλά και μαι σειρά αναφορών σε ιστορικά πρόσωπα από την αρχαιότητα και το βυζάντιο ως τις μέρες μας, Βιβλικές παραπομπές, ποίηση, εξηγήσεις εκκλησιαστικών και δογματικών ζητημάτων, συναξάρια και γλωσσολογικές ερμηνείες, συνθέτουν ένα πλούσιο μωσαϊκό ενός παλλόμενου εμπνευσμένου λόγου που καθηλώνει και συγκινεί, χαροποιεί και μαγεύει, διδάσκει και χαριτώνει τον αναγνώστη.

Ο πατήρ Ανανίας μιλώντας, μνημονεύει συγγραφείς, ήρωες, ποιητές και αγίους. Ανθρώπους ξεχωριστούς και χαριτωμένους  που αγαπά ο ίδιος καθώς και αυτούς που αγαπούσε ο άγιος Πορφύριος. Έτσι στη θάλασσα της αγάπης του για τον άγιο, χύνονται ποτάμια και παραπόταμοι πλήθους προσωπικοτήτων που σημάδεψαν την ανθρώπινη ιστορία μας, κοσμική και εκκλησιαστική, και αφού χυθούν σ' αυτή τη θάλασσα, την οδηγούν στον ωκεανό της αγάπης του αγίου Πορφυρίου δημιουργώντας ένα παραδείσιο σύμπαν μέσα στο οποίο θέλεις να μείνεις για πάντα. Ο πατήρ Ανανίας αναφαίερεται  στους Αποστόλους και τους Ευαγγελιστές, στον Ρωμανό τον Μελωδό, στον γέροντα Ιάκωβο, στον  όσιο Παϊσιο, στον άγιο Νεκτάριο, στον άγιο Ιωάννη που ήταν μαζί με τον άγιο Βαρσανούφιο, στον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό, στην αγία Φωτεινή την Σαμαρείτιδα, στον Μεγάλο Αθανάσιο,  στον άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή, στον Μεγάλο Φώτιο, στον άη Γιώργη, στον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, στον Γρηγόριο τον Θεολόγο, στον Ιωάννη τον Δαμασκηνό, στον άγιο Ιώβ, στον άγιο Ιωάννη της Κρονστάνδης και τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος, στον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, στον άγιο Νικόλαο Πλανά και στον άγιο Νικόλαο Μύρων, στον άγιο Δημήτριο, στην αγία Φιλοθέη, στον άγιο Γρηγόριο τον Ε΄, στον Μεγάλο Βασίλειο, στον αββά Σισώη, στον άγιο Ιωάννη τον Σιναϊτη, στον ιερό Αυγοστίνο που υπεραγαπουσε ο άγιος Πορφύριος, στον άγιο Ευσέβιο Καισαρείας,  στον Μεγάλο Κωνσταντίνο και στη μητέρα του αγία Ελένη. Μνημονεύει όμως και τον Αριστοτέλη, τον Όμηρο, τους αρχαίους τραγικούς, τον Ντοστογιέγσκι, τον Παπαδιαμάντη, τον Σολωμό, τον Ελύτη, τον Αχιλλέα Παράσχο, τον Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, τον Καζαντζάκη, τον Βίκτωρα Ουγκώ, τον Ευγένιο Βούλαγη,  τον Πίνδαρο και τον ποιητή  Λάμπρο Πορφύρα (Δημήτριο Σύψωμο) καθώς τον Μακρυγιάννη, τον Κολοκοτρώνη και τον Καποδίστρια που τους είχε δει ο άγιος Γέροντας στον Παράδεισο.

Ο αναγνώστης αισθάνεται αυτό πυ λέει ο πατήρ Ανανίας, πως τον Θεό τον ψηλαφούμε μέσω των αγίων.  Αισθάνεται πως ο άγιος Πορφύριος ήταν και είναι πράγματι βασιλέας της αγάπης, όπως τον χαρακτηρίζει. Πως υπήρξε πράγματι ο Στάρετς των Αθηνών και όχι μόνον, όπως σημειώνει. "Κι έλεγε πάλι ο Γέροντας" μας λέει "βάζοντας στο στόμα του Χριστού αυτά τα λόγια, "μη με βλέπετε σαν σαν ένα της Τριάδος. Μη με βλέπετε σαν φοβερό Θεό. Να με δείτε σαν φίλο σας. Σαν αδερφό σας. Σαν πατέρα σας. Σαν υπηρέτη σας. Σαν δικό σας." σελ.83

Για μια ακόμη φορά ο άγιος Πορφύριος που συνομιλούσε με τους ανθρώπους, τα ζώα, τα φυτά και τις πέτρες, μιλά στον καθένα μας μέσα απ' αυτό το βιβλίο. Μιλά παίρνοντάς μας αγκαλιά σαν τη μάνα μας και τη γιαγιά μας. Μας παραμυθεί, γλυκαίνει τα πικραμένα μέσα μας. Μας οδηγεί στην άμετρη αγαπή του Θεού που όμοιά της δεν υπάρχει. 

Ευχαριστούμε με όλη μας την καρδιά τον πατέρα Ανανία για την κατάθεσή του αυτή. Ο άγιος Πορφύριος που γιορτάζει σήμερα να είναι πάντα μαζί μας.

Το βιβλίο διατίθεται στα βιβλιοπωλεία του Αρμού, της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.