Οι εθνικές γιορτές έχουν καταλήξει να είναι
τελετουργίες χωρίς αντίκρισμα και με αμφιλεγόμενο περιεχόμενο. Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου
είναι πρόσφατα –γιορτάζουμε μόλις τη 12η επέτειο– κι όμως μοιάζει η γιορτή σαν τον
χρυσό σταυρό που κοσμεί τους λαιμούς νεαρών ερωτιδέων ή ηλιοκαμένων καμακιών. Καμιά
επαφή με το ουσιαστικό περιεχόμενο του σταυρού. Στολίδι, ένταση του αισθησιασμού.
Έτσι και οι γιορτές του Πολυτεχνείου κατέληξαν σε εκτόνωση, σε κομματικό σφετερισμό
και σε συνθήματα άσχετα από το ιδεολογικό περιεχόμενο των γεγονότων που η μνήμη
τους συνέθεσε τους επί «εθνικού» επιπέδου εορτασμούς της επετείου (...)
Όμως το τραγικό δεν είναι αυτό. Το τραγικό
είναι που κάθε κυβέρνηση βρίσκει τον τρόπο να συνδεθεί κατευθείαν με τις επετείους
αυτές, αγνοώντας τα αληθινά μηνύματα των γεγονότων που τις συνέθεσαν (...)
Τα γεγονότα της 17ης Νοεμβρίου μας παρέχονται
με περισσότερες λεπτομέρειες γι’ αυτούς που επέζησαν παρά γι’ αυτούς που χάθηκαν
οριστικά. Οι εναπομείναντες παρελαύνουν επικεφαλής, βγάζουν λόγους, πραγματοποιούν
τηλεοπτικές συνεντεύξεις και δεν τους άκουσα ούτε μια φορά να μνημονεύουν αυτούς
που χάθηκαν οριστικά, που δεν είναι σε θέση να μιλήσουν σήμερα.
Έτσι, έρχεται η σειρά να δούμε από κοντά
το τραπέζι ενός Ινδιάνου που αμέριμνος με την παραδοσιακή τεχνική αμύνης, υπερασπιζόταν
το σπιτικό του και τον τόπο του από τους εισβολείς, ήσυχος για το δίκαιό του και
για τον Θεό του. Όμως οι πιονέροι με τον δικό τους Θεό κατασκευάσανε ένα δικό τους
δίκαιο και κατέκτησαν τους Ινδιάνους. Κι αφού τους εξαφάνισαν, άρχισαν να γυρίζουν
ταινίες με το δίκαιο αμφίρροπο ανάμεσα στους Ινδιάνους και τους Αμερικανούς στρατιώτες.
Όμως η κατάληψη είχε επιτελεστεί. Η Αμερική στους Αμερικανούς. Και η 17η Νοεμβρίου
στους επιζήσαντες. Αύριο –καθόλου απίθανο– μια μελλοντική δικτατορία να οικειοποιηθεί
την επέτειο του Πολυτεχνείου ως σύμβολο αντιστάσεως εναντίον των αντιπάλων της.
Μήπως δεν έγινε παρόμοια πλαστοπροσωπία στα ανατολικά «σοσιαλιστικά» κράτη; Αγώνες
νέων παιδιών μήπως δεν έγιναν σύμβολο εορτασμού τυραννικών καθεστώτων; Τα ’χουμε
δει αυτά και τα ’χουμε-αλίμονο-συνηθίσει (...)
Μάνος Χατζιδάκις
Αποσπάσματα από άρθρο που δημοσιεύτηκε αρχικά
στο περιοδικό «Τέταρτο», τευχ. 8, Δεκέμβριος 1985, και συμπεριλήφθηκε αργότερα στη
συλλογή κειμένων του Μάνου Χατζιδάκι «Ο καθρέφτης και το μαχαίρι» από τις Εκδόσεις
Ίκαρος.
