Πάνε πολλά χρόνια που ένας Σέρβος φίλος ερχόμενος στη Θεσσαλονίκη εξεπλάγη που η πόλη έχει ως πολιούχο της τον άγιο Δημήτριο και όχι τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά. Θεολόγος ήταν ο φίλος, και σαν θεολόγος είχε διαβάσει τα έργα του αγιόυ Γρηγορίου και τον είχε θαυμάσει ξεχωριστά.
Γέλασα τότε με το όντως φαινομενικά παράδοξο, κατανοώντας εν μέρει πως η απορία του Ν. ήταν εύλογη.
Έπαιξε άραγε ρόλο το γεγονός πως ο πρώτος άγιος ήταν γέννημα θρέμα Θεσσαλονικιός, ενώ ο δεύτερος ήρθε στην πόλη κατά τη διάρκεια του βίου του; Μήπως το ότι έσωσε πολλές φορές την πόλη; Άραγε μήπως κρίνεται το ποιος θα είναι πολιούχος μιας πόλεως από το πνευματικό του ανάστημα, την υψηλή του θεωρία, την καταγωγή του, ή τον τρόπο του θάνάτου του; Και ποιος άραγε μπορεί να ξέρει ή να αποφανθεί με βεβαιότητα; Ποιος δικαιούται να κάνει συγκρίσεις ανάμεσα στους αγίους; Παίζει και σ' αυτά τα θέματα ρόλο η "αξιοκρατία" που συχνά είναι ανάλγητη και άδικη ακόμη και στα πλέον καθημερινά του βίου μας;
Αυτά όμως όλα είναι ανθρώπινες απορίες. Ορθολογιστικές σκέψεις και απόψεις που απ' ό, τι αποδεικνύει η ζωή της Εκκλησίας, αφήνουν παγερά αδιάφορο -ας μου επιτραπεί το τολμηρό της διατύπωσης- όχι μόνον τον Θεό, αλλά και την ιστορία.
Ένα από τα πολλά που μας φανερώνει η ζωή των αγίων είναι πως η "σύγκριση" ανάμεσά τους είναι ένα ατυχές εφεύρημα της λογικής μας, προκειμένου να κατατάσσουμε τα ακατάταχτα, να νιώθουμε καλύτερα με τον εαυτό μας, τις ελλείψεις και τις αδυναμίες μας, να κομπάζουμε ή να καταδικάζουμε, κατά πώς μας βολεύει. Μακάρι να μπορούσαμε να αφαιρέσουμε το δηλητήριο της σύγκρισης ολότελα από τη σκέψη μας, τη νοοτροπία μας, τη στάση μας απέναντι σε πράγματα και ανθρώπους. Θα μπορούσαμε τότε να βλέπουμε καθαρότερα την αξία του καθενός και θα αναγνωρίζαμε με σοφία τη μοναδικότητα και το ανεπανάληπτο κάθε ύπαρξης.
Αν θυμήθηκα τον Σέρβο φίλο, δεν είναι μόνον που σήμερα εορτάζουμε τον άγιο Γρηγόριο Παλαμά και εκκλησιάστηκα στον ναό του, αλλά γιατί συνέβη μόλις χθες να περάσω και από τον ναό του αγίου Δημητρίου. Όπως δεν μπορεί να συγκριθεί η αγάπη που έχουμε στους φίλους μας, και μόνον σε κάποιες περιπτώσεις αισθανόμαστε πως κάποιον ή κάποιους τους έχουμε λίγη περισσότερη αδυναμία χωρίς να γνωρίζουμε όμως επακριβώς και το γιατί, -γιατί έτσι, που έλεγαν οι παππούδες μας-, έτσι ακριβώς δεν μπορεί να συγκριθεί και η αγάπη που έχουμε για τους αγίους, παρά μόνον αισθανόμαστε προς κάποιους μια σχετική αδυναμία, ίσως μια συγγένεια, ίσως, ίσως... επίσης δίχως να γνωρίζουμε επακριβώς το γιατί. Αυτά είναι του καθενός και της καρδιάς του, όπως και το ποιος είναι πολιούχος μιας πόλης είναι δουλειά του Θεού και κάτι παράλληλα λειτουργεί στη συνείδηση του κόσμου μ' έναν τρόπο ασυνείδητα συνειδητό.
Στον ναό όμως του αγίου Δημητρίου οι άνθρωποι το αισθάνονται με όλο τους το είναι πως αυτός είναι ο προστάτης τους και προστάτης της Θεσσαλονίκης.
Στον ναό του αγίου Γρηγορίου αισθάνονται άλλα πράγματα, χωρίς να μπορεί κανείς να αποκλείσει και την προστασία που ούτως ή άλλως παρέχει, ευτυχώς για μας γενναιόδωρα, κάθε άγιος.
Στον δικό μου νου και στην δική μου καρδιά ο άγιος Γρηγόριος Παλαμάς ταυτίζεται με την προσευχή του: "Κύριε Ιησού Χριστέ φώτισόν μου το σκότος" και αυτό μου είναι υπέρ-αρκετό. Τώρα, περισσότερο από ποτέ, που οι καιροί είναι χαλεποί, είμαστε όλοι τόσο ταλαιπωρημένοι, στριμωγμένοι και μπερδεμένοι, η ευχή αυτή και η παρουσία του αγίου της σήμερα, φωτίζουν με ελπίδα το παρόν και χαρίζουν αφειδώς την ελπίδα πως ακόμα και στα σκοτάδια, δεν είμαστε μόνοι, δεν είμαστε οι πρώτοι που βρέθηκαν σε νύχτα βαθιά, και πως ο Χριστός διά πρεσβειών του αγίου Γρηγορίου, θα μας φωτίσει.
Βοήθειά μας και χρόνια πολλά στους Γρηγόρηδες.
