Labels

Saturday, March 22, 2008

Ζωή Καρέλλη: ... Γιατί ο ποιητής είναι το πιο ερωτευμένο, το πιο ερωτεύσιμο πλάσμα του κόσμου...


... Προσπαθώ να υποστηρίξω ότι η ποίηση είναι έρως του λόγου. Για να τελειώσω, θα προσθέσω ότι ο ποιητής είναι το πιο ερωτευμένο, το πιο ερωτεύσιμο πλάσμα του κόσμου. Αν δεν ερωτεύεται, αν δεν αγαπά, είναι αδύνατον να γράψει. Ερωτεύεται τα πάντα, ακόμα κι όταν μιλεί για μίσος. Ερωτεύεται τα φανερά και τ' αφανέρωτα. Τα παρόντα κι όσα ανήκουν στο παρελθόν, τα όσα επιθυμεί και τα όσα περιμένει. Ερωτεύεται όμως πρώτα απ' όλα και απ' όλα περισσότερο την ανθρώπινη λαλιά.Δέχεται τη μουσικότητά της και τη σημασία της. Αισθάνεται παράφορα ο ποιητής και τον κατέχει το δέος για την ανθρώπινη ομιλία που αυτή είναι το μόνο εργαλείο και το υλικό του συνάμα. Συλλαμβάνει τη συγχορδία των φθόγγων, αισθάνεται τις συνδέσεις του, τις ανταποκρίσεις που δημιουργούνται ή τις σχέσεις που διαλύονται, αισθάνεται το θαύμα του άυλου τούτου υλικού που πόθος του είναι να το υλοποιήσει, που πρέπει να δώσει την εντύπωση ότι το υλοποιεί, για να μεταδώσει τον έρωτα του είναι, των πραγμάτων στις μεταμορφώσεις των και τις εναποθέσεις, τη χαρά και το φόβο. Να δώσει τη μαγεία και την αγωνία του αισθήματος της ύπαρξης που είναι τούτο ακριβώς όπως το είπε ο Dante:
L' Amour che muove il sole e l' altre stelle.
Η μεγάλη ποίηση τον απελευθερωτικό αυτόν έρωτα, αίσθημα της υπέρτατης αρμονίας ζητεί να ομολογήσει.
Και ανάλογα με τις δυνάμεις που κατέχει και τον κατέχουν, αυτόν αναζητεί ο ποιητής, καθώς αγωνίζεται να αντιμετωπίσει το φοβερό κέντρισμα του θανάτου, το πάθος του μηδενός, την ανθρώπινη αδυναμία, την αμαρτία.

(Περιοδικό 'Ευθύνη' 1975) Απόσπασμα από το κεφ. Περί ελευθερίας και ενθουσιασμού στην Ποίηση, Παρατηρήσεις, τόμος Α', εκδ. Αστρολάβος / Ευθύνη 1982


... Στην καλή του ώρα ο λόγος ο ποιητικός παρηγοριά άριστη.
Μελαγχολία και απρόβλεπτη χαρά, σοβαρή, ο ποιητικός λόγος μπορεί να ανακουφίσει -περίεργα- τον άνθρωπο από την απληστία. Παραστέκεται στον καημό της πιο εσώτερης αμαρτίας καθώς μπορεί να μεταδώσει αλλότροπα ένα σεβασμό για τα μύχια ανθρώπινα αισθήματα. Μορφώνεται πέρ' απ' όλα, λόγος αγάπης συχνά ήμερης για την ύπαρξή μας.
Η ποίηση, ιδίως στον δικό μας κόσμο, είναι ακραίος τρόπος για να εκφραστεί το δέος και ο φόβος κάποτε και ο τρόμος, ο θαυμασμός, το θάμβος και η επιθυμία, όταν η γνώση δεν φτάνει, γιατί δεν φτάνει να γίνεται έρωτας της ζωής...

(Περιοδ. Νέα Εστία, 1982), κεφ. Εγκώμιο της Ποίησης, 'Παρατηρήσεις', τόμος Α΄

Βιογραφία

ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΛΗ (1901-1998) Η Ζωή Καρέλλη (Χρυσούλα Αργυριάδου το γένος Πεντζίκη) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Αδελφός της ήταν ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης. Ασχολήθηκε με την εκμάθηση ξένων γλωσσών και τη μουσική και παρακολούθησε μαθήματα Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μετά το 1944 ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου. Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο των ελληνικών γραμμάτων το 1935 από τις στήλες του περιοδικού Το 3ο μάτι, όπου δημοσίευσε το πεζογράφημα Διαθέσεις. Το 1937 πρωτοδημοσίευσε ποίημά της (Φετεπουρσικρί) στο περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες. Εξέδωσε δώδεκα ποιητικές συλλογές, πέντε θεατρικά έργα και πολλά δοκίμια, ενώ πολλά κείμενά της βρίσκονται δημοσιευμένα σε λογοτεχνικά περιοδικά, όπως τα Φιλολογικά Χρονικά, Νέα Εστία, Μακεδονικά Γράμματα, Μορφές, Ο Αιώνας μας, Σημερινά Γράμματα, Καινούρια Εποχή, Πνευματική Κύπρος, Νέα Πορεία. Υπήρξε μέλος του κύκλου του περιοδικού Κοχλίας της Θεσσαλονίκης. Ποιήματά της μεταφράστηκαν σε πολλές ξένες γλώσσες. Ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική μετάφραση, κυρίως έργων του Τόμας Έλλιοτ. Τιμήθηκε με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη ποιητική συλλογή Κασσάνδρα και άλλα ποιήματα και το Α' Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τα Ποιήματα 1940-1973. Υπήρξε μέλος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης, της Καλλιτεχνικής Επιτροπής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος (ως το 1981) και της Ακαδημίας Αθηνών (1982). Στο ποιητικό έργο της Ζωής Καρέλλη, αποτέλεσμα της δημιουργικής αφομοίωσης της ελληνικής (αρχαίας και νέας) και ευρωπαϊκής λογοτεχνικής παράδοσης, κυριαρχούν ο εσωτερικός λόγος και η υπαρξιακή αγωνία, εκφρασμένη στο πλαίσια των συνδυασμών γυναικείας ευαισθησίας και διανόησης, ελληνικότητας και ανθρωπισμού και μιας �ανοίκειας� θεματικής και ποιητικής γραφής. Την προβληματική της ποίησής της μετέφερε και στα θεατρικά της έργα. Αξιοσημείωτο είναι επίσης το δοκιμιακό της έργο κυρίως γύρω από τη λογοτεχνία και το θέατρο. 1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία της Ζωής Καρέλλη βλ. Αργυρίου Αλεξ., «Ζωή Καρέλλη», Η ελληνική ποίηση · Νεωτερικοί ποιητές του μεσοπολέμου. Αθήνα, Σοκόλης, 1979, Γιαλουράκης Μανώλης, «Καρέλλη Ζωή», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας8. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. και Κεχαγιόγλου Γιώργος, «Καρέλλη Ζωή», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό4. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985. (Πηγή: Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών, Ε.ΚΕ.ΒΙ.).
http://www.perizitito.gr/authors.php?authorid=33887

28 comments:

  1. α! και ήθελα να σου θυμίσω
    μιας και φοβάμαι τις εκπνοές
    πως το κύκνειο άπειρο
    δονεί τα τύμπανα των ονειροπόλων

    στων κροκοδείλων τα δάκρυα
    απλώσαμε γυμνό μας χέρι
    και στις "χορτοφάγες" ύαινες
    χαρίσαμε την ελπίδα των παιδιών

    κύριε Λύκε βγάλτε ένα λόγο
    για τα δικαιώματα του λαγού
    προτού τον κατασπαράξετε
    σεβαστείτε το πνεύμα της εποχής!

    ανάβω ένα τσιγάρο
    και τα λόγια μου γίνονται ένα
    με το καπνό που χάνεται
    στην ανοιξιάτικη νύχτα

    Συγχώρεσέ με Βασιλική
    για τις ακατανόητες φράσεις
    γεύση από περιπλανώμενη μουσική
    που τρύπωσε από τις γρίλιες

    το τσιγάρο τελείωσε. Συγγνώμη.
    θα πάω τσάρκα με τα φιλαράκια
    Καληνύχτα

    ReplyDelete
  2. η ποίηση μάς προτρέπει να "πράξουμε τ΄αστέρια" ότι ύφος και να έχει..

    (καλημέρα σε σένα και τον ηλιογράφο που μάς έκρυβε καιρό την ποιητική του έκφραση!)

    ReplyDelete
  3. Καλησπέρα Βασιλική, ωραία αυτή η παρουσίαση...Πώς είσαι; Καιρό έχουμε να τα πούμε...Ετοιμάζεις κάτι καινούριο αυτόν τον καιρό; Θα τα ξαναπούμε σύντομα...Καλό βράδυ...

    ReplyDelete
  4. Ηλιογραφάκο μου καλέ
    όλα καπνός που υψώνεται και ενώνεται με τον ουρανό, τι καλά!!!
    Ευχαριστώ!

    ReplyDelete
  5. Ερμία μου, αρχίζω να πιστεύω πια αρκετά ξεκάθαρα πως δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν κρύβει μέσα του μια ποιητική διάθεση. Στον δε Ηλιογράφο είναι μάλλον και ολοφάνερη από το φωτογραφικό του έργο.
    Ίσως το θέμα είναι πώς θα οδηγήσουμε την ψυχή να ελευθερωθεί από τα όλα αυτά τα εμπόδια που καταδυναστεύουν την ποιητική της έκφραση, ώστε να 'πράξουμε τα αστέρια'.
    Καλή βδομάδα!

    ReplyDelete
  6. Artanis μου, καλησπέρα.
    Λίγοι άνθρωποι συνήθως ρωτούν τι ετοιμάζω και αυτό μου κάνει πάντα εντύπωση, γι' αυτό και θα απαντήσω με ειλικρίνεια αν και δεν σκόπευα προς το παρόν να το κάνω.
    Πρώτα ο Θεός, τον άλλο μήνα βγαίνει το άλλο μου παραμύθι -αυτό το έχω ξαναγράψει-, το παραμύθι της μουσικής, και έχω αρκετή δουλειά ως προς τα παρελκόμενά του. Η μεγάλη όμως ετοιμασία είναι η παράσταση που θα επακολουθήσει στις 22 του Μάη στο Ηρώδειο, αυτού του παραμυθιού, για την ημέρα διαπολιτισμικού διαλόγου. Αυτό είναι το μεγάλο πράγμα που έχω μπροστά μου και εκεί είναι τώρα πια όλες μου οι δυνάμεις στραμμένες, οπότε και η μπλογκογραφία θα μείνει σε δεύτερη μοίρα.
    Έχω να κάνω και τις τελευταίες διορθώσει στο πεζογράφημα που θα βγει τον Ιούνιο, κι αυτό έχει πολλή δουλειά.
    Να τελειώσω κάποια τραγούδια για ένα παιδικό φεστιβάλ και κάτι άλλα ψιλά...
    Ζητώ συγνώμη που δεν προλαβαίνω να σας επισκεφτώ όπως θα ήθελα, αλλά δεν είναι και δεν θα είναι δυνατόν αυτόν τον καιρό...

    Γεροί να είμαστε και να πάνε όλα μας καλά και εδώ είμαστε πάλι!
    Σ' ευχαριστώ πολύ και καλό βράδυ, καλή βδομάδα!

    ReplyDelete
  7. Είναι η πιο προσιτή κι η πιο απρόσιτη μορφή τέχνης η ποίηση. Αυτή μπορεί να χρησιμοποιήσει κάθε άνθρωπος με ευαισθησίες, ακόμα κι αν έχει ελάχιστες καλλιτεχνικές ικανότητες, για να εκφράσει τα συναισθήματά του.
    Αυτή είναι όμως είναι που περικλείει και πολύ βαθειά νοήματα μέσα σε λίγες μόνο λέξεις. Στον πεζό λόγο δε χρειάζεται να σταθείς πάντα σε κάθε λέξη, όμως στη ποίηση
    και η πιο μικρή έχει ιδιαίτερη βαρύτητα.
    Αυτή είναι που εμπλουτίζει και εξυψώνει τη γλώσσα περισσότερο από κάθε λογοτεχνικό είδος.

    Πολύ καλός συνδυασμός να μας θυμίσεις τη σπουδαία αυτή γυναίκα.

    ReplyDelete
  8. ... για να μας θυμίσεις ...

    ReplyDelete
  9. Την ίδια άποψη με σένα μοιράζομαι κι εγώ. Όλοι μας είμαστε με κάρβουνο κι αστέρι ζωγραφισμένοι. Όλοι είναι ποιητές, ο καθένας μπορεί διαφορετικά να εκφραστεί, άλλος πιο φανερά κι άλλος κρυφά. Άλλος με λόγο γραπτό κι άλλος με μια ματιά, ή και βρισιά ακόμη. Γιατί η ζωή είναι ποίηση. Ένα θαύμα που.. συμβαίνει. Τώρα. :))
    Τα αποσπάσματα του αφιερώματός σου τα βρήκα πολύ ενδιαφέροντα από φιλοσοφική άποψη, έτσι όπως νοείτε η φιλοσοφία σαν αγκαλιάζει την ζωή διαισθητικά, κι όχι με άγκυρα βαριά μια λογική στείρα. Την ποιήτρια, δεν είχα την προηγούμενη τύχη να γνωρίσω γραπτά της. Σε ευχαριστώ που καταβάλεις κάθε φορά τόσο κόπο, ταμένη σε μια χαρά δική σου, μια ανάγκη βαθύτερη να μοιραστείς και να βοηθήσεις... (Ίσως το θέμα είναι πώς θα οδηγήσουμε την ψυχή να ελευθερωθεί από τα όλα αυτά τα εμπόδια που καταδυναστεύουν την ποιητική της έκφραση, ώστε να 'πράξουμε τα αστέρια')... Καλημέρα! :))

    ReplyDelete
  10. Βασιλική μπήκα να αφήσω σχόλιο για την όμορφη ανάρτηση..αλλά διαβάζοντας για τα μελλοντικά σου σχέδια..με προσέλκυσαν εντέλει περισσότερο!
    Καλή επιτυχία σε όλα :)

    ReplyDelete
  11. Αχ, αυτοί οι ποιητές!!!!!.........

    ReplyDelete
  12. ο Γεροντας Πορφύριος έλεγε οτι ο Θεός θα σώσει μονο τους ποιητές.....
    Θελει -ελεγε- να είμαστε ποιητικες υπάρξεις.....

    Να είσαι καλα Βασιλική και χρόνια πολλα!!

    ReplyDelete
  13. οι αναφορές σου σε πρόσωπα πάντα ένα μοναδικό ταξίδι που παρασέρνει και τον πιο απαιτητικό αναγνώστη.

    Καλό μεσημέρι Βασιλική μου :-))

    ReplyDelete
  14. Χαίρομαι που σου αρεσε Γιώργο!
    Μια καλησπέρα, μια καληνύχτα!

    ReplyDelete
  15. Sot μου καλότατε,
    ελπίζω πως θα βρω τον χρόνο αύριο να σου γράψω ένα μικρό κειμενάκι που βρήκα πριν λίγες μέρες σκαλίζοντας τα χαρτιά μου, ως μικρή απάντηση που συνηγορεί με τις σκέψεις σου.
    Προς το παρόν, το έσκασα για λίγο από την ομάδα εργασίας που σήμερα δουλεύει όλη την ημέρα για να επιλύσει τα δύσκολα ζητήματα που έχουν ανακύψει για την επερχόμενη παράσταση, οπότε σε καληνυχτώ και χρόνια μας πολλά, βοήθειά μας η Παναγία.
    Πολλά θα ήθελα να γράψω και για την Ζωή Καρέλλη που αξιώθηκα να την γνωρίσω δυο χρόνια πριν πεθάνει. Για να δούμε τι θα καταφέρω...

    ReplyDelete
  16. Νικόλα μου, η ανάγκη είναι να μοιραστώ και να μιλήσω για τον καημό της ύπαρξης με τον πλέον ελπιδοφόρο τρόπο. Τώρα αν κάποιος βοηθιέται κιόλας χαρά μου μεγάλη.
    Η Καρέλλη έχει δύο τόμους συλλεκτικούς των ποιημάτων της στις εκδόσεις των φίλων και τους δύο τόμους με τις παρατηρήσεις της. Έχει βέβαια και τα θεατρικά της, και πολύ σημαντικό μέρος του έργου της είναι ανέκδοτο. Αν δεν με απατά η μνήμη μου, τουλάχιστον ένα μέρος της το είχε παραδώσει στην Μελισσάνθη και αυτή σ' έναν κοινό μας φίλο.
    Σπάνιος νους, σπάνια διεισδυτικότητα, μια σπουδαίοα γυνάικα που ο Σαββίδης έβαζε τρίτη στη σειρά μετά την Σαπφώ και την Άννα Κομνηνή.
    Καλό σου βραδάκι και ό,τι βρεις δικό της μην το χάσεις.
    Καρέλλης και Πεντζίκη, δυο τρομερά αδέρφια, απολύτως διαφορετικά μεταξύ τους και απολύτως αξιοθαύμαστα και τα δυο, ψυχές σπάνιες. Κοντά μας να είναι πάντα.

    ReplyDelete
  17. Σ' ευχαριστώ roadartist μου πολύ!
    Χωρίς αυτούς που προυπήρξαν βέβαια, εμείς σήμερα ούτε βήμα δεν θα κάναμε... Αυτοί μας οδηγούν και μας φωτίζουν. Αυτοί άνοιξαν τον δρόμο και η ευγνωμοσύνη μας προς αυτούς είναι τεράστια... άσε που ποτέ δεν τους φτάνουμε -άλλαξαν πολύ οι εποχές και μας στερούν την δυνατότητα αφοσίωσης που κερδίζει στο βάθος των νοημάτων και των βιωμάτων που θέλουν άπλα χρόνου και ησυχία...
    Καλό σου βράδυ!

    ReplyDelete
  18. None μου, ποιητές και αχ, ένα και το αυτό... -γέλιο!
    Να είσαι καλά!

    ReplyDelete
  19. Καλώς όρισες πάτερ μου!
    Νομίζω πως ένιωθε και ο πάτερ Πορφύριος πως κάθε άνθρωπος έχει κάτι από την ποίηση μέσα του και ήθελε να σωθούν όλοι όπως και ο αββάς Ισαάκ ο Σύρος, γι'άυτό το έλεγε ίσως. Και σίγουρα αυτός γνώριζε καλά τι βάρος σηκώνουν στην πλάτη και για πόσους αυτοί που η ποίηση κυριάρχησε στο αίμα της καρδιάς τους.
    Την ευχούλα σου και χρόνια μας πολλά.

    ReplyDelete
  20. Καλό σου βραδάκι Kalynama μου και μακάρι να είμαστε κατ' αυτόν τον τρόπο απαιτητικοί πάντα...

    Καληνυχτώ και πάω για την συνέχεια της συνεδρίας μετά από την χαρά της συνάντησής μας. Σας ευχαριστώ όλους πολύ για την ωραία ανάσα.

    ReplyDelete
  21. Χαίρομαι που σου αρεσε Γιώργο!
    Μια καλησπέρα, μια καληνύχτα!

    ReplyDelete
  22. Ήταν μεγάλη μεγάλη τύχη που τη γνώρισες. Αξίζει να κάνεις ένα εκτενέστερο αφιέρωμα σε αυτήν, περιγράφοντας και όσα αποκόμισες από αυτή τη γνωριμία.
    Χρόνια πολλά για τη μεγάλη γιορτή. Μακάρι να είναι πάντα κοντά μας.

    ReplyDelete
  23. Καλημέρα φίλε μου.
    Βρίσκω λίγο χρόνο να αντιγράψω αυτό που υποσχέθηκα και πρώτα ο Θεός θα επανέρθουμε στην Καρέλλη τον Ιούνη που συμπληρώνονται δέκα χρόνια από τον θάνατό της. Τότε θα βάλω και ηχογράφημα με τη φωνή της, θα γράψω και για την συνάντησή μας και θα αναφέρω και κάποια περιστατικά που μου έχουν διηγηθεί πολύ κοντινοί της άνθρωποι και που δεν είναι γωνστά και αξίζει να μαθευτούν.


    "Ποίηση είναι η αποτύπωση της ατέλειας του ανθρώπου με τον τελειότερο τρόπο.
    Είναι το θαύμα που κάνει τον παραλυτικό να περπατά, τον τυφλό να βλέπει, τον μουγκό να μιλά.
    Η θεία ενέργεια όταν ψαύσεις το ιμάτιο να πάψει η αιμοραγία.
    Συντελείται Σάββατο τη στιγμή που αναφωνείς: Κύριε άνθρωπονν ουκ έχω.
    Πάντα θα σκανδαλίζει τους αρτιμελείς.
    Ξηλώνει τη στέγη για να αποκαλυφθείς γυμνός στη θέα του κόσμου και του φωτός.
    Είναι η άυλη δύναμη που γκρεμίζει την ύλη για να της αποδώσει νέο νόημα.
    Τελειώνει εκεί που σταυρώνεται η Ταπείνωση.
    Το θαύμα σιωπά.
    Η επίδειξη και θεραπεία των πληγών περιττεύει.
    Η άπειρη αγάπη ελεεί τους πάντες.
    Πρώτα πρώτα τους πιο πονεμένους.
    Αυτούς που οι άλλοι ονόμαζαν ποιητές.

    ReplyDelete
  24. Πολύ δυνατό φάρμακο για τον πόνο πράγματι. Γιατρεύει και τον ποιητή κι όσους γεύονται το έργο του.
    Θα είναι στ' αλήθεια η πιο κατάλληλη στιγμή τότε.

    ReplyDelete
  25. Βασιλική περιγράφεις πολύ ωραία την ποιητική κουλτούρα. Ωραίο το άρθρο σου!

    ReplyDelete
  26. Σ' ευχαριστώ Μενέλαε! Τα κείμενα του ποστ είναι βέβαια της Ζωής Καρέλλη, τα δικά μου είναι στα σχόλια, ε; Καλό υπόλοιπο ημέρας!

    ReplyDelete
  27. Τόσα σχόλια,τόσες χαμένες ώρες για ένα γελοίο ποίημα...
    Σας λυπάμαι...

    ReplyDelete

Σχόλια