Η Δημοκρατία και οι "αθώες" παρενέσεις του ΟΑΣΘ

Όταν αποφοίτησα από το ΠΤΔΕ του ΑΠΘ εργάστηκα σ' ένα ιδιωτικό σχολείο της Θεσσαλονίκης για δύο χρόνια. Μετά το πέρας της διετούς σύμβασης με απέλυσαν, δίνοντάς μου τη νόμιμη αποζημίωση, -ό, τι καλύτερο έχω να θυμάμαι από εκείνο το σχολείο.

Πολλά ήταν τα "ευτράπελα" στη διάρκεια εκείνων των δύο χρόνων. Πολλά εκείνα στα οποία είχα σοβαρές αντιρρήσεις, τις οποίες βέβαια, εφόσον αφορούσαν τη δουλειά μου, δεν κρατούσα για τον εαυτό μου, αλλά εξέφραζα. 

Ένα από τα ευτράπελα, φαινομενικά ανώδυνο, ακίνδυνο  και με πρόσχημα προστατευτικό, ήταν η ανακοίνωση που γινόταν κάθε μεσημέρι από τα μεγάφωνα την ώρα που σχολούσαν τα παιδιά: 
"Μην ξεχάσετε να πάρετε μαζί σας τα μπουφάν σας και τις τσάντες σας!"

Είναι προφανές πως μετά τον πρώτο καιρό, όπου υπήρχε μια υπευθυνότητα των μαθητών για τα πράγματά τους, στη συνέχεια και για όλη την υπόλοιπη χρονιά, πάρα πολλά παιδιά ξεχνούσαν και τα μπουφάν και τις τσάντες τους. 
Διότι η διαρκής υπενθύμιση, αφενός αφαιρούσε την πρωτοβουλία της σκέψης και της αυτενέργειάς τους, και αφετέρου από τη στιγμή που η ανακοίνωση θεωρούσε δεδομένο ότι τα παιδιά ξεχνούν τα πράγματά τους, τα οδηγούσε ύπουλα ακριβώς σ' αυτό που εκ πρώτης όψεως προσπαθούσε να αποφύγει.

Αν τα θυμήθηκα όλα αυτά είναι γιατί εδώ και καιρό κάτι ανάλογο συμβαίνει στα λεωφορεία του ΟΑΣΘ της Θεσσαλονίκης. Οι επιβάτες ακούν διαρκώς την εξής ανακοίνωση από τα μεγάφωνα: 

"Παρακαλείσθε να επικυρώνετε το εισητήριό σας. Πραγματοποιούνται συνεχείς έλεγχοι."

Πόσο αθώα είναι μια τέτοια ανακοίνωση και ποιον εξυπηρετεί;


Καταρχάς, μας παρακαλούν για κάτι αυτονόητο, ότι δηλαδή εφόσον υπάρχει νόμος και τον σεβόμαστε, επικυρώνουμε το εισητήριό μας. 
Κατά δεύτερον, αυτή η συνεχής υπενθύμιση, εκ των πραγμάτων αδρανοποιεί τα φυσικά αντανακλαστικά του επιβάτη.
Κατά τρίτον ακυρώνεται πλήρως ο αυτονόητος σεβασμός μας προς τον νόμο τη στιγή που προστίθεται στην ανακοίνωση η δεύτερη πρόταση: "πραγματοποιούνται συνεχείς έλεγχοι". 
Δηλαδή: Δεν σας λέμε να πληρώνετε το εισητήριο επειδή το λέει ο νόμος, αλλά επειδή θα ελεγχθείτε γι' αυτό κι αν σας βρει ο ελεγκτής δίχως επικυρωμένο εισητήριο θα πληρώσετε πρόστιμο. 
Με άλλα λόγια: Πληρώστε το ελάχιστο αντίτιμο του εισιτηρίου για να μην πληρώσετε το υπέρογκο ποσό του προστίμου. Μήπως αυτό ονομάζεται "απειλή", ή μήπως "εκφοβισμός";

Τώρα τελευταία δε, στην παραπάνω ανακοίνωση περί εισητηρίου, προστέθηκε και μια δεύτερη, πολλαπλασίως εντυπωσιακότερη: 

"Παρακαλούμε πολύ να προσέχετε τα προσωπικά σας αντικείμενα".

Τι συνεπάγεται όλο αυτό το παραλήρημα της "προστασίας" του πολίτη και του νόμου;

Όσο ακόμα ο επιβάτης δεν έχει συνηθίσει τις ανακοινώσεις και τις ακούει προσεκτικά, αρχίζει και αμφιβάλλει για τον εαυτό του -πλήρωσε ή δεν πλήρωσε εισητήριο; 
Επιπλέον, γίνεται καχύποπτος με τον εκάστοτε διπλανό του, -είναι ή δεν είναι κλέφτης; Μήπως αυτό ονομάζεται καλλιέργεια "ανασφάλειας";

Όσο ο επιβάτης συνηθίζει τις ανακοινώσεις και παύει να τις ακούει, όσο τις προσπερνά θεωρώντας πως δεν τον αφορούν, αυτές εξακολουθούν να λειτουργούν υπογείως μέσα του και μάλιστα ερήμην του. Μήπως πρόκειται για "πλύση εγκεφάλου";

Πόσοι αντιλαμβάνονται το υπερκείμενο των ευγενικών παραινέσων του ΟΑΣΘ;

Πόσοι συνειδητοποιούν το υποβιβασμό του πολίτη σε ζώον που πρέπει να κάνει κάτι μόνον και μόνον επειδή αν δεν το κάνει θα τιμωρηθεί;

Πόσοι ακούν το κρυμμένο μήνυμα των ανακοινώσεων: 

Είστε όλοι κλέφτες και απατεώνες και αν δεν είστε εσείς είναι ο διπλανός σας. Πάντως κάποιος ανάμεσά σας οπωσδήποτε κλέβει, είτε τον ΟΑΣΘ είτε εσάς.

Αυτά τα μικρά και απλά πράγματα, όπως είναι τέτοιου τύπου πρωτοβουλίες από κάποιους οργανισμούς, επαναλαμβανόμενα μοτίβα παρενέσεων που εισβάλλουν ξαφνικά στη ζωή μας, είναι άραγε ανάξια λόγου και προβληματισμού; Προασπίζουν στην πραγματικότητα τα συμφέροντα αυτών των οργανισμών και λειτουργούν όντως προς την κατεύθυνση που θέλουν να μας πείσουν πως λειτουργούν;

Κατά τη γνώμη μου με τόσο απλό και μεθοδικό τρόπο λίγο λίγο διαλύεται -ασυνείδητα κι αυτό είναι το επικίνδυνο- η συνοχή μιας κοινωνίας, ο σεβασμός προς το νόμο, τον εαυτό μας και τον συνάνθρωπο. 


Βάλλεται το επιζητούμενο αίσθημα ασφάλειας, που όχι μόνο δεν συνδέεται με το φόβο και την ενοχή που οδηγούν ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση, αυτήν της ανασφάλειας, αλλά που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ελευθερία και την υπευθυνότητα. Έτσι καταρρακώνεται το περήφανο αίσθημα ενός λαού, η αλληλεγγύη του, η αυτοεκτίμησή του. 


Επαναλαμβάνοντας στον τίμιο άνθρωπο πως ενδέχεται να είναι κλέφτης, τον μετατράπεις σε έναν εν δυνάμει κλέφτη. Επαναλαμβάνοντας διαρκώς στο κοινωνικό ον, που ονομάζεται άνθρωπος, να φυλάγει τα πράγματά του γιατί ενδεχομένως τον ληστέψουν, τον υποβιβάζεις σε ένα ζώο που ζει κυνηγημένο, έτοιμο να κατασπαραχθεί, -και βεβαίως την επόμενη στιγμή να κατασπαράξει.

Η Δημοκρατία όμως στηρίζεται πρώτα απ' όλα στην ελευθερία του πολίτη της, τον σεβασμό προς αυτόν και απ' αυτόν, στην τήρηση και πίστη, από μεριάς της και από μεριάς του πολίτη, στις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά του. 
Οτιδήποτε παρεκκλίνει αυτού του κανόνα, όποια μάσκα κι αν φορά, όποια πρόφαση κι αν χρησιμοποιεί, όσο θετικά κι αν ακούγεται στ' αφτιά μας, αποτελεί μέτρο καταστολής της ελευθερίας μας, καλλιέργεια φόβου που φυλάει τα έρμα, και εν τέλει εργαλείο ενός φασιστικού συστήματος που σκοπό έχει την αποχαύνωση του ενεργού πολίτη και την απονέκρωση της ελεύθερης σκέψης και βούλησής του.