"Ο κόσμος είναι μεγάλος και η σωτηρία της ψυχής βρίσκεται στη γωνία", ταινία του Στεφάν Κομαντάρεφ

Ξέρω πως το λογικό θα ήταν να ανεβάσω την περίληψη αυτής της ταινίας που θέλω να σας παρουσιάσω. Αλλά στα ποιήματα δεν κάνει κανείς περίληψη. Οπότε, αντέγραψα μεγάλο μέρος των διαλόγων και σας την παρουσιάζω με τη σειρά. Επειδή γίνονται διαρκώς πισωγυρίσματα στη ροή, τα διακρίνω με τις φράσεις «τότε» και «τώρα». Προσωπικά την τοποθετώ πλάι στις κορυφαίες  Ιρανικές «Βροχή», «Τα χρώματα του Παραδείσου» και του Κουροσάβα «Τα όνειρα». Πρόκειται για ένα αριστούργημα από όλες τις πλευρές. Πάμε λοιπόν.

Η ταινία ξεκινά με την αφήγηση του Αλεξάντερ:

«Η ζωή μου ξεκίνησε στις 15 Σεπτεμβρίου του 1975. Κάπου στα Βαλκάνια όπου η Ευρώπη τελειώνει αλλά δεν ξεκινάει ποτέ».

«Η γιαγιά πίστευε ότι ο κόσμος γυρνά γύρω από τη ζάχαρη».

«Το καφενείο. Το μυστικό άντρο για το τάβλι.

Εκείνη τη μέρα ανακηρύχτηκε νέος βασιλιάς στο τάβλι ο Μπέη Νταν, ο παππούς μου».

Τώρα. Ο 25χρονος Αλεξάντερ ταξιδεύει με τους γονείς του. Εδώ γίνεται ατύχημα, εκεί το τάβλι σταματά, τα γλυκά στο φούρνο της γιαγιάς καίγονται. Χτυπά το τηλέφωνο κι ο παππούς μαθαίνει πως οι γονείς είναι νεκροί και ζει μόνο ο εγγονός τους.

Ο παππούς πηγαίνει από τη Βουλγαρία στη Γερμανία, αλλά ο Σάσε –χαϊδευτιό του Αλεξάντερ- έχει πάθει αμνησία και δεν τον αναγνωρίζει.

Τότε. Ο Σάσε πρώτη φορά ζητά να ρίξει τα ζάρια. Πριν ξεκινήσουν ο παππούς του λέει: «Στο λόγο της τιμής μας. Παίζουμε για την τιμή, όχι για τα λεφτά. Πρέπει να πιστεύεις στα ζάρια. Σκέψου δυο αριθμούς και ρίξε».

Τώρα. Ο γιατρός ενημερώνει τον παππού για την αμνησία. Αυτός πάει και κάνει διάρρηξη στο σπίτι του εγγονού και βρίσκει το τάβλι που του είχε κάνει δώρο στα γενέθλιά του, και φωτογραφίες οικογενειακές. Ο Σάσε δε θυμάται τίποτα. Ο παππούς του μαθαίνει το τάβλι απ’ την αρχή.

Τότε. Κάποτε στο καφενείο ο παππούς πείραξε έναν τύπο της πολιτοφυλακής. Αυτός την επόμενη μέρα, ως υπαύθυνος στο γραφείο προσωπικού του εργοστασίου που δουλεύει ο πατέρας του Αλεξάντερ, ο Βασκο, έχει όλους τους φακέλους. Τον φωνάζει και τον εκβιάζει να καταδώσει όλη την παρέα του παππού και τον ίδιο για τις επαναστατικές τους πράξεις, γράφοντας αναφορές. Στο φάκελο του παππού διαβάζει πως ήταν ποδηλάτης και κέρδισε το γύρο της Βουλγαρίας το ’54, σπούδασε με υποτροφία στη Λαϊκή δημοκρατία της Γερμανίας και επιστρέφοντας στη Βουλγαρία ανατίναξε το μνημείο του Στάλιν με δυναμίτη. Καταδικάστηκε σε θάνατο κι έλαβε χάρη.

«Φυλακίστηκε 15 χρόνια κι ακόμα δεν συνετίστηκε. Φέρεται κατά των αρχών και πουλάει παράνομα τάβλια».

Ο Βάσκο ζητά να το σκεφτεί. Αν δεν το κάνει θα απολυθεί, θα φυλακιστεί κά...

Τώρα. Ο παππούς παιζει τάβλι στο νοσοκομείο με τον εγγονό.

Τότε. «Άσσοι. Δεν είναι καλή ζαριά», λέει ο μικρός  Αλεξάντερ. «Δεν υπάρχει κακή ζαριά, υπάρχουν κακοί παίκτες. Εξαρτάται πώς παίζεις», απαντά ο παππούς.

Τώρα. Στο νοσοκομείο ο Αλεξάντερ φέρνει εξάρες. «Η καλύτερη ζρριά». «Και μ’ αυτή τη ζαριά μπορείς να χάσεις. Υπάρχει πάντα η επόμενη ζαριά», απαντά ο σοφός Μπέη Νταν.

Τότε. Τη μέρα που πεθαίνει ο Μπρέζνιεφ ο Βάσκο φεύγει απ’ το εργοστάσιο και πηγαίνει στο καφενείο. Λέει στον πεθερό του πως τον "μπλοκάρει". «Αν η κατάσταση μοιάζει απελπιστική, άλλαξε τακτική. Ρισκάρεις, κάνεις κίνηση κι ελπίζεις για το καλύτερο» λέει ο πεθερός του καθώς παίζουν τάβλι. Ο Βάσκο αποφασίζει να πάρει την οικογένεια και να φύγουν μετανάστες στη Γερμανία.

Τώρα. Μετά από τρεις βδομαδες ο παππούς παιρνει ένα μπαστούνι και αναγκάζει τον Σάσε να σηκωθεί απ’ το κρεβάτι με το ζόρι. Αυτός περιμένει να δει στην τηλεόραση τις ειδήσεις. «Θα σου πω εγώ τις ειδήσεις, κλείσ’ το». Το κλείνει λέγοντας: «Δε θα κάνεις εσύ κουμάντο στη ζωή μου». «Ζωή είναι αυτή; Να μεταφράζεις για ηλεκτρικές σκούπες; Πρέπει ν’ αλλάξξεις . Τίποτα καλύτερο από την αλλαγή. Θα σε χτυπήσω μέχρι να έρθεις μαζί μου! Αυτή είναι η είδηση».

Στην επόμενη σκηνή παίζουν τάβλι.

«Τα ζάρια είναι τύχη».

«Πού είναι η τύχη; Κρατάς τα ζάρια στα χέρια σου. Εξαρτάται πώς τα ρίχνεις, με ποια γωνία».

Τότε. Πρωτοχρονιά του 1983 αποφασίζουν να μεταναστεύσουν.

Τώρα. Ο παππούς τα πίνει με το παιδί και μπαινει ο γερμανός γιατρός και απειλεί να τον διώξει. «Ποιον απειλείς;», ρωτά ο παππούς και μετά αγκαλιάζει τον Σάσε και του λέει να φύγουν από κει γιατί δεν θα τον κάνουν ποτέ καλά και του λένε ψέμματα πως ζουν οι γονείς του.

Στην αυλή του νοσοκομείου η πρώτη μνήμη που έρχεται επιτέλους στο μυαλό του Σάσε είναι ένα παραμύθι που του έλεγε η μαμά του.

Τότε. Τη στιγμή του αποχαιρετισμού ο παππούς συμβουλεύει το παιδί: «Όταν θέλεις να μου πεις κάτι να το λες σ’ ένα άσπρο συννεφάκι κι αυτό θα έρχεται να μου το λέει».

Τώρα. Ξεκινάν να ταξιδεύουν μ’ ένα ταντέμ (διπλό ποδήλατο). «Επιτρέπεται χωρίς κράνη;» «Ναι, ρώτησα κα τον πάπα». Πρώτα έχουν φροντίσει τα μνήματα των γονιών κι ο παππούς έχει κρατήσει μια μικρή γλαστρούλα που την παίρνουν μαζί τους δώρο για τη γιαγιά.

Τότε. Η οικογένεια φτάνει στην Ιταλία, που όμως δε δίνει πολιτικό άσυλο. Λίγες χώρες δίνουν και οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες.

Τώρα. Καθώς ξεκινούν το ταξίδι με το ποδήλατο. «Σήμερα  θα μιλήσουμε για τη φαντασία. Το ελιξήριο κάθε παιχνιδιού. Ποιος οδηγεί αυτό το αμάξι, τι είναι, πώς είναι;» Ο Σάσε αναγκάζεται να απαντά και η φαντασία του ξυπνά υποχρεωτικά.

Τότε. Τον παππού τον βάζει φυλακή ο χαφιές της πολιτοφυλακής, μόλις διαπιστώνει πως η οικογένεια του γαμπρού του έχει δραπετεύσει. Πίσω μένει μόνη η γιαγιά.

Από το στρατόπεδο προσφύγων της Ιταλίας στο οποίο «φιλοξενούνται», στέλνουν μια κάρτα μόνο με τη διεύθυνση για να ξέρουν οι γονείς πως ζουν. Ο Σάσε εκεί αποκτά μια μικρή φίλη. Τη Μάρθα. Η γιαγιά τούς στέλνει λίγα λεφτά κι έτσι πάνε μια βόλτα στην Τεργέστη, όπου αγοράζουν στον μικρό ένα αυτοκινητάκι λίγο αφότου προς στιγμήν τον χάνουν. Αυτή είναι η επόμενη μνήμη που θα του έρθει στο μυαλό του.

Τώρα. Ενώ ξαποσταίνουν στο δάσος τη νύχτα ανάβουν φωτιά και πάνω που ο Σάσε πάει να πάρει τα φάρμακα για την κατάθλιψη, τον εγκέφαλο και την κυκλοφορία του αίματος, ο παππούς ζητά να τα δει και τα πετά στη φωτιά. Του δίνει να πει λίγο ποτό για να αναπνεύσει ο εγκέφαλός του.

Τότε. Ο Βάσκο πρέπει να βρει δυο εκατομύρια λίρες για να μπορέσει να φύγει από το στρατόπεδο προσφύγων κρυφά για τη Γερμανία. Τον πληροφορούν πως σ’ ένα μπαρ στο σταθμό παίζουν τάβλι με λεφτά. Αν και ποτέ δεν έπαιξε με λεφτά αποφασίζει να το κάνει γιατί είναι πολύ καλός παίκτης.

Επανασταση στο στρατόπεδο. «Πρόσφυγες έιμαστε όχι εγκληματίες. Μας κρατάτε εδώ χρόνια σα φυλακισμένους. Παίρνετε δέκα δολάρια τη μέρα για τον καθένα μας και τα κρατάτε. Θέλουμε καλό φαγητό και μαθήματα γλώσσας». «Αχρείοι, θα σαπίσετε εδώ», λέει ο Ιταλός υπεύθυνος. Ο Βάσκο πάει και παίζε ιτάβλι και βγάζει τα λεφτά. Φεύογυν για Γερμανία.

Τώρα. Παππούς κι εγγονός διανυκτερεύουν σ’ ένα παραθαλάσσιο μέρος. Εκεί γίνεται ένα γλέντι κι ο παππούς σηκώνεται και χορεύει. Παραασέρνει και τον ντροπαλό Σάσε και στο τέλος τον σπρώχνει στην κοπέλα που του αρέσει. «Πήγαινε γιατί αλλιώς θα σε πάω εγώ με το ζόρι». Είναι η Μαρία.

Στη διαδρομή με το ποδήλατο σταθμεύουν στο στρατόπεδο που έζησε ο Σάσε με τους γονείς του. Θυμάται το μέρος που είχε κρύψει το αυτοκινητάκι του, το φιλί που είχε δώσι στη Μάρθα και μετά αρχίζει και θυμάται πως οι γονείς του είχαν χωρίσει για 15 χρόνια, θυμάται το ατύχημα, τα ζάρια που κρέμονταν στον καθρέφτη, τη ντροπή της μάνας του που τον μεγάλωσε χωρισμένη και πως τα είχαν ξαναβρεί μόλις δυο μήνες πριν το ατύχημα κι αποφάσισαν να πάνε στη Βουλγαρία.

Είχα πει τότε στον πατέρα σσο: «Η μοίρα είναι τα ζάρια στα χέρια σου. Ό, τι γίνει μετά εξαρτάται από την τύχη και τις ικανότητές σου».

Το επόεμνο πρωί ο παππούς φεύγει απροειδοποίητα με το τρένο κι αφήνει το Σάσε να επιστρέψει με το ποδήλατο μόνος του. Αυτός χαίρεται πλέον την ευθύνη του εαυτού τυο και φτάνει στο χωριό. Τη στιγμή που η γιαγιά φυτεύει το λουλούδι που της στον κήπο ακούει τον Σάσε να χτυπά το καμπανάκι του ποδηλάτου.

Πηγαίνουν στο καφενείο. Είναι καιρός να ανακηρυχτεί ο βασιλιάς της χρονιάς στο τάβλι.

«Θα δούμε αν είσαι εγγονός μου. Προλαβαίνεις να κάνεις πίσω».

«Εγώ δεν κάνω ποτέ πίσω».

«Θα νικήσει όποιος πάρει στη σειρά δυο παιχνίδια. Αν αυτό δε συμβεί μέχρι το βράδυ θα ρίξετε τα ζάρια και θα βγει βασιλιάς αυτό που θα φέρει τη μεγαλύτερη ζαριά».

Ο παππούς παίζει πρώτος και φέρνει εξάρες. Ρίχνει και ο Αλεξάντερ. Καθώς τα ζάρια κατρακυλούν στο τάβλι επιστρέφουν στο μυαλό του  όλες οι μνήμες μέχρι τη γέννησή του. Θεραπεύεται πλήρως.

(Δε θα ομολογήσω τι γίνεται εδώ. Είναι τόσο μεγαλειώδες που αξίζει να το δει κανείς.)

Στο τέλος ακούμε τη σέψη του Αλεξάντερ:

«Τώρα μπορούσα πάι να παίξω, να χάσω, να κερδίσω. Να είμαι». Και τον βλέπουμε να επιστρέφει στη Μαρία...

Σκηνοθεσία

Stephan Komandarev 

Σενάριο

Yurii Dachev

Stephan KomandarevDusan MilicIlija Trojanow (μυθιστόρημα)

Παραγωγή

Karl Baumgartner

Danijel HocevarThanassis KarathanosStefan KitanovAndrás Muhi

Μουσική

Stefan Valdobrev 

Φωτογραφία

Emil Hristow 

Μοντάζ

Nina Altaparmakova 

Casting

Victor Bojinov

Alexander Kossev 

Σχεδιασμός Παραγωγής

Anastas Yanakyev

Καλλιτεχνική Διεύθυνση

Susanne Abel

Dusan Milavec 

Σκηνικά

Vanina Geleva 

Κοστούμια

Sonja Hesse

Marta Mironska

Βοηθός Σκηνοθέτη

Jane Kortoshev

Desislava Nikolova

Εταιρείες Παραγωγής

RFF International (producer)

Pallas Film (producer)Vertigo/Emotionfilm (producer)Inforg Stúdió (producer)BNT (co-producer)

Διανομή

Amafilms

SolopanArt FestCinemania GroupEpicentre Films

Χρονολογία παραγωγής

2008

Χώρα παραγωγής

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΣΛΟΒΕΝΙΑ, ΟΥΓΓΑΡΙΑ

Γλώσσα

ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΑ, ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ, ΙΤΑΛΙΚΑ, ΣΛΟΒΕΝΙΚΑ

Για περισσότερες πληροφορίες στο http://www.myfilm.gr/7979.html