Ξένια Καλογεροπούλου, αιώνιο παιδί

Η Ξένια Καλογεροπούλου είναι παιδί. Ένα αιώνιο παιδί. Με την απλότητα, την ειλικρίνεια, την αγνότητα, ίσως-ίσως και την αφέλεια ενός παιδιού. Κάποιοι άνθρωποι, όσο και να μεγαλώσουν, δεν ‘μεγαλώνουν’. Το πιο σημαντικό για κάποιον είναι να του ευχηθείς να παραμείνει παιδί. Στην Ξένια Καλογεροπούλου οι ευχές πάνε περίπατο γιατί είναι περιττές. Η συζήτηση μας έγινε εν ακροάσει θεατρόφιλου κοινού παιδιών στο θέατρο «Μικρή Πόρτα». Τι όμορφη λέξη! «Πόρτα»! Ανοίγεις και μπαίνεις. Ελάτε, γυρίστε το χερούλι, σπρώξτε την ‘πόρτα’ και πάμε παρέα να συναντήσουμε τον μαγικό κόσμο της Ξένιας.

Τι έχετε μάθει από τα παιδιά;
«Μου μαθαίνουν ακόμα πολλά και στο θέατρο και στο εργαστήρι. Τα παιδιά σε βοηθούν να ανακαλύπτεις πράγματα, να ψάχνεσαι και να βλέπεις, Είσαι αλλιώς  ανοιχτός, όταν έχεις διαρκή επαφή με τα παιδιά».

«Οδυσσεβάχ» τότε.
«Στον Οδυσσεβάχ είχα ένα τεράστιο θέμα γιατί ό,τι είχα στο μυαλό μου ήθελα να καταγραφεί σε σενάριο, αλλά δεν πίστευα ότι θα μπορούσα να το γράψω εγώ. Αρχική πρόθεση ήταν να φτιάξω την ιδέα και εν συνεχεία να το δώσω σε άλλο συγγραφέα. Μετά δεν ήθελα να το δώσω γιατί κανείς δεν θα έκανε ό,τι ακριβώς είχα στο μυαλό μου. Έτσι το ‘έγραψα μόνη μου με αποτέλεσμα άλλες φορές να είμαι περήφανη για τον εαυτό μου και άλλες να πιστεύω πωςουν βλάκας. Το καταπληκτικό πάντως ήταν ότι, όπου φανταζόμουν ότι θα γελάσουν τα παιδιά, τα παιδιά γελούσαν και όπου περίμενα ότι θα είναι αμίλητα έμεναν σιωπηλά. Δηλαδή, σε κάθε στιγμή του έργου προέβλεπα τι θα συνέβαινε. Για αυτό και θεωρώ ότι ο Οδυσσεβάχ έχει 40αρίσει, γιατί τότε που πρωτοξεκίνησα να τον γράφω βρέθηκε ένας δικός μου δρόμος».

«Οδυσσεβάχ» σήμερα.
«Δεν αρκεστήκαμε στο να ανεβάσουμε ένα ωραίο ξένο έργο. Ξεκίνησε με τον Φασούλη, πήγε στον Μοσχόπουλο και έφτασε στον Δημήτρη Καραντζά. Σήμερα, λοιπόν, είναι ο «Οδυσσεβάχ» αλλιώτικος – αλλιώτικος (όπως λέμε και στο πρόγραμμα), τελείως διαφορετικός σε σχέση με τον «Οδυσσεβάχ» του 1981. Το κείμενο είναι ακριβώς όπως τότε, έχει όμως αλλάξει ουσιαστικά ο τρόπος που δίνεται. Στην αρχή τρόμαζα με τις ιδέες που είχε ο νυν σκηνοθέτης του Δημήτρη Καραντζιά, αλλά εν συνεχεία η τόλμη του ήταν ό,τι  χρειαζόμασταν για τις φετινές παραστάσεις».

Ποια στοιχεία πρέπει να διαθέτει κάποιος για να συνεργαστεί μαζί σας;
«Ό,τι έχει ο Γιώργος Χρυσοστόμου που πρωταγωνιστεί στον «Οδυσσεβάχ». Ο Γιώργος- που έχει δουλέψει και στο παρελθόν μαζί μας στην «Πεντάμορφη και το τέρας»- έχει εξαιρετική κίνηση, πολύ ωραία φωνή, είναι πολύ εργατικός, ταλαντούχος, έχει τρομερή πειθαρχία και αντιμετωπίζει, όπως και όλοι οι ηθοποιοί της παράστασης,  το έργο με ματιά πολύ διεισδυτική, πολύ βαθιά.. Ο Γιώργος βγάζει μια ποιότητα πολύ βαθιά στον «Οδυσσεβάχ», που την ήθελα. Ο Οδυσσεβάχ είναι κάποιος που έχει μυστικά, κάτι κρύβει, δεν τον ξέρουμε εντελώς, δεν δείχνει τη συγκίνησή του, τις αγωνίες και τους φόβους του, ακόμη και  τις χαρές του. Μας αφήνει να το μαντεύουμε. Αυτό είναι σημαντικό προσόν για ένα ηθοποιό που υποδύεται τον Οδυσσεβάχ, για το θέατρο γενικά και μάλιστα για το παιδικό θέατρο. Πιστεύω ότι το θέατρο για παιδιά πρέπει να έχει ένα πρώτο επίπεδο πάρα πολύ απλό για να μην βαριούνται, να έχει κάτι πίσω από αυτό και να έχει κάτι στο βάθος ένα μήνυμα που παραμένει μυστικό. Δηλαδή, τα παιδιά καταλαβαίνουν ό,τι υπάρχει, αλλά και θέλουν να το μαντεύουν. Βέβαια, το ίδιο συμβαίνει με οποιοδήποτε έργο για μεγάλους, όπως μια τραγωδία. Είναι και απαραίτητο για να μαγεύεται ο θεατής. Για να ερωτευόμαστε τα πράγματα – και τους ανθρώπους- πρέπει να έχουν και μυστικά. Και, βεβαίως, θέλω να έχουν οι ηθοποιοί σκηνικό ήθος».

Τι ορίζετε ως  ‘‘σκηνικό ήθος’’;
«Εννοώ το να καταλαβαίνουν οι ηθοποιοί το σύνολο της δουλειάς που πρόκειται να βγει, να μην σκέπτονται μόνο πώς θα βγει ο εαυτός τους. Θέλω να είναι ανοιχτοί στο σύνολο της δουλειάς. Να είναι πολύ δουλευταράδες, σταθεροί σε αυτό που κάνουν. Μια παράσταση για παιδιά θέλει τρομερή ακρίβεια. Από τις λεπτομέρειες, λόγου χάρη, που έχουμε δουλέψει στον Οδυσσεβάχ, δεν πρέπει να αλλαχθεί τίποτα απολύτως. Πρέπει να παραμείνουν πάση θυσία σταθερές οι κινήσεις. Μόνο έτσι διαφυλάσσεται η παράσταση μέχρι το τέλος. Και αυτό γίνεται μόνο με ηθοποιούς που διαθέτουν σκηνικό ήθος. Αν είναι ηθοποιοί που έχουν μια αυταρέσκεια, δεν κάνουν. Αν πάλι θέλουν να τους εμπνεύσει το κοινό σε κάτι, μπορούν να το εντάξουν σε μια παράσταση, αλλά όχι κάθε φορά να παρασύρονται από το κοινό. Επίσης, μου αρέσουν πολύ οι ηθοποιοί που ψάχνονται, μελετούν, διαβάζουν, προσέχουν την κίνηση τους πάρα πολύ, μαθαίνουν μουσική, δουλεύουν πολύ τα κορμιά τους ώστε να υπάρχει ακρίβεια, πράγμα που στην εποχή μου δεν υπήρχε. Δεν μας ζητούσε κανείς, ούτε την ακρίβεια, ούτε το ‘βάρος’, βάζαμε, λοιπόν, μπόλικο συναίσθημα». 

Τι θα λέγατε στους γονείς, αν ήταν εφικτό;
«Το τραγικό πια είναι δεν μπορείς να πεις τίποτα, γιατί που έχουν πεθάνει. Είναι ένα από τα πράγματα που με πονάνε πολύ. Υπάρχουν πράγματα που θα ήθελα να τους είχα ρωτήσει και δεν το έκανα. Να ρωτήσω τον μπαμπά μου «γιατί μου το είπες αυτό τότε;». Πήγα στη Ρωσία, στην Αγία Πετρούπολη  για να βρω το σπίτι που γεννήθηκε η μητέρα μου στην πόλη όπου έμενε και ο Τσάρος. Μού το είχε περιγράψει η μητέρα μου, αλλά δεν είχα τη διεύθυνση, οπότε ρωτώντας έμαθα ότι βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το ΙΚΑ. Όταν το είδα έβαλα τα κλάματα. Ήθελα, λοιπόν, να ρωτήσω τη μητέρα μου χίλια πράγματα για αυτό το σπίτι, που εκείνη, όταν ζούσε, μου έλεγε πολλά, αλλά δεν την ρώτησα και άλλα. Μου ‘λεγε, λοιπόν, ότι τα παράθυρα ήταν κλειστά το χειμώνα και το καλοκαίρι που τα άνοιγαν ερχόταν μέσα στο σπίτι ένας τρομακτικός θόρυβος. Και αναρωτιέμαι, τι ήταν εκείνος ο θόρυβος. Τώρα υπάρχει μια λεωφόρος που περνούν πολύ λίγα αυτοκίνητα και πια δεν υπάρχει κανένας θόρυβος, αλλά υποθέτω πως τότε ήταν τα αμάξια με τα άλογα που τρέχοντας έκαναν τέτοιο θόρυβο. Αυτό είναι ένα πολύ απλό παράδειγμα, αλλά υπάρχουν και άλλα πράγματα πολύ πιο περίπλοκα που ήθελα να τους έχω ρωτήσει, όταν πχ χωρίσανε, όταν αρρώστησαν. Ήθελα, απλώς, να έχω καθίσει κοντά τους και να τους είχα κάνει πολλά ερωτήματα».

Πώς ήταν η Ξένια παιδί; Αν μεγάλωσε δηλαδή ποτέ…
«Επειδή ζούσα στο Ψυχικό που ήταν αποκομμένο από την Αθήνα, διάβαζα πολλά βιβλία, μα πάρα πολλά βιβλία, διάβαζα γαλλικά, προτού πάω σχολείο. Ήμουν μοναχοπαίδι και έμενα πολλές ώρες μόνη μου, αλλά δεν με ενοχλούσε καθόλου. Δεν βαριόμουν καθόλου μόνη μου. Έφτιαχνα ιστορίες με το μυαλό μου και μετά τις έπαιζα κιόλας. Ζούσα φανταστικές ιστορίες.»

Πώς είναι σήμερα το παιδικό και εν γένει το θέατρο στην επικίνδυνη πια Αθήνα;
«Είναι επικίνδυνη και είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι κάποιες ομάδες νέων ηθοποιών δρουν σε σημεία πολύ επικίνδυνα, που λες ‘‘αμάν να φτάσω στο ταμείο’’. Είναι καλό να  υπάρχουν πολλές τέτοιες ομάδες, άλλες αξίζουν, άλλες δεν έχουν και σπουδαία πράγματα να δείξουν ή κάνουν περιττά πράγματα, που για τους ίδιους αποτελούν  ανάγκη. Η ποσότητα είναι λίγο τρομακτική, αλλά μέσα από την ποσότητα ξεπετάγονται και νέα πρόσωπα. Τώρα, το θέατρο για παιδιά έχει αναπτυχθεί σε υπερβολική ποσότητα, υπάρχει έντονο επαγγελματικό επίπεδο με φωτιστές, ηχολήπτες και ένα σωρό τεχνικούς, αλλά δεν σημαίνει ότι είναι όλα καλά. Υπάρχει μια μεγάλη κατηγορία που βασίζεται στο θεαματικό και υπερβολικό σκηνικό διάκοσμο σε σημείο παρδαλότητας, μια τάση να βασίζεται σε τραγουδάκια πολλά, σε κάτι που είναι πολύ φασαριόζικο αισθητικά και ακουστικά και που μπορεί να μην έχει κανένα περιεχόμενο, να είναι άδειο ουσιαστικά. Διεθνώς, η κατεύθυνση στα φεστιβάλ για παιδικό θέατρο είναι η απλότητα.. Οι παραστάσεις ήταν εικαστικά εξαιρετικά απλές, με περιεχόμενο βαθύ, ποιητικό τολμηρό, που αγγίζει θέματα χωρίς φόβο. Εμείς, πέρυσι, στον «Τυχερό στρατιώτη» σε κάποιο σημείο μιλούσαμε για το θάνατο και αυτό τρόμαξε πάρα πολύ τους γονείς. Όχι τα παιδιά. Έχουμε παίξει έργα, όπως «το αγόρι με τη βαλίτσα» και οι άνθρωποι έλεγαν ‘‘θα πάμε να δούμε τους μετανάστες, τους κουρελήδες, ας πάμε να δούμε μάγισσες με ωραία κοστούμια’’. Ήταν κρίμα. Τα παιδιά είναι ανοιχτά στις νέες ιδέες, δεν έχουν προκαταλήψεις, είναι έτοιμα να δεχτούν ό,τι θέμα τους δώσεις, αρκεί να μην βαρεθούν. Φέτος δεν έχω πάει σε κάποια παράσταση, αλλά δεν νομίζω να αξίζουν περισσότερες από τρεις».

Χρέη στην εποχή του Μορμόλη. Χρέη σήμερα υπάρχουν; Πώς συμπεριφέρεται η πολιτεία στο θέατρο για παιδιά;
«Μεγάλη πληγή πια. Με την εποχή του Θάνου Μικρούτσικου που το υπουργείο ήταν πολύ γενναιόδωρο σε επιλεγμένους θιάσους, ήταν η πρώτη φορά που άρχισα να κάνω ό,τι ονειρεύτηκα χωρίς άγχος. Κάναμε «το σκλαβί» μια παράσταση με τεράστια επιτυχία, όπου πληρώθηκαν οι συντελεστές ακόμα και για τις πρόβες τους. Συνεργαστήκαμε και με το πρόγραμμα «Μελίνα» και από ευγνωμοσύνη για το υπουργείο τότε είπα ότι ‘‘κάνω την παράσταση δώρο, δεν θέλω καθόλου χρήματα’’. Μετά άρχισαν να λιγοστεύουν οι επιχορηγήσεις και να αυξάνονται οι δυσκολίες. Δεν είχαμε φανταστεί ότι θα συνέβαινε ό,τι συνέβη πέρυσι. Κανείς δεν μας είπε να λάβουμε μέτρα, επειδή δεν θα παίρναμε την επόμενη χρονιά επιχορηγήσεις. Βρεθήκαμε άφραγκοι. Ξεκινήσαμε φέτος χωρίς να πληρώσουμε κανένα. Δόξα τω Θεώ πάμε πολύ καλά και αρχίζουν οι ηθοποιοί να πληρώνονται. Η επιτροπή θα αποφασίσει, αν θα δώσει κάποια χρήματα. Μπορεί η 40οστή χρονιά του Θεάτρου Μικρή Πόρτα να είναι και η τελευταία την επόμενη χρονιά».   

Τι σας φοβίζει;
«Η υγεία των δικών μου ανθρώπων, φίλων, συνεργατών, οικογένειας. Γενικά με φοβίζει το πού πάμε από ηθικής πλευράς πια, και για τον τόπο μου και διεθνώς. Ως παιδί ήμουν περήφανη που ήμουν ελληνίδα, τώρα, ούτε περήφανη είμαι, ούτε και αισιόδοξη».

Τι δεν συγχωρείτε σε κάποιον;
«Την ψευτιά, την διπλοπροσωπία, την έλλειψη ευαισθησία σε όλα τα επίπεδα, να μην φέρεται καλά κάποιος σε αδύναμο ή σε παιδί. Γενικά μάλλον είμαι υπομονετική και βολική στις σχέσεις μου με τους ανθρώπους».

Τα άμεσα σχέδιά σας.
«’Ανεβάζουμε’ τον «Μάκμπεθ» του Σαίξπηρ στις 18 Ιανουαρίου, στη «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών». Υποδύομαι μια μάγισσα. Η πολλή δουλειά γίνεται πάνω στη ψυχολογία των ανθρώπων του έργου. Η μάγισσα δεν έχει τέτοια, αλλά είναι ενδιαφέρων ο τρόπος που προσεγγίζεται το έργο. Επίσης, θα αρχίσω να ετοιμάζω ένα έργο που λέγεται «Πού είναι ;» και θα πρωταγωνιστήσει η Άννα Μάσχα και αφορά σε πολύ μικρά παιδιά. Η συγγραφή του «Μίλτος» είναι έτοιμη από μένα και θα ανέβει στα σχολεία. Πρόκειται για έναν μονόλογο. Παράλληλα θα γράψω και ένα έργο που λέγεται «Πέρα από το δάσος». Και συνεχίζονται τα μαθήματα στο «Εργαστήρι Θεάτρου Πόρτα».

*Η συζήτηση μεταδόθηκε από τον Ρ/Σ «Παλμός 99.5» στις 27/11/2011.
** Ο «Οδυσσεβάχ» θα παίζεται στην «Μικρή Πόρτα» μέχρι και την Κυριακή των Βαΐων 2012.
*** Ο «Μακμπεθ» του Σαίξπηρ από σήμερα μέχρι τις 25 Φεβρουαρίου σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου 

http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.proswpa&id=11297