Ο μεγάλος ανατροπεύς ΤΟΥ ΧΑΡΙΔΗΜΟΥ Κ. ΤΣΟΥΚΑ*

Ο μεγάλος ανατροπεύς

Αν και γενικά δεν έχω καλή μνήμη, αυτή την ομιλία τη θυμάμαι ακόμα. Ανακαλώ και τον ακριβή τίτλο της:

«Ακίνδυνος και επικίνδυνος Χριστός».

Η κεντρική ιδέα της σώζεται μέσα μου σα φλόγα που σιγοκαίει. [...]

Δεν είχα σκεφτεί, μέχρι τότε, τη διάκριση μεταξύ «ακίνδυνου» και «επικίνδυνου» Χριστού. Έκτοτε, δεν μπορώ να τη βγάλω από το μυαλό μου. Δεν είμαι θεολόγος ή φιλόσοφος, αλλά, για να παραφράσω ελαφρώς τον Βίτγκενστάϊν, δεν μπορώ να αποφύγω να προσεγγίζω τη ζωή θεολογικά-φιλοσοφικά[...]

Ο ακίνδυνος Χριστός είναι το ψυχολογικό καρύκευμα της τακτοποιημένης ζωής. Αυτός ο Χριστός είναι ιδεολογικό συμπλήρωμα πνευματικής διατροφής, μια άνωθεν εξουσία για την ηθική νομιμοποίηση επίγειων εξουσιών, μιντιακή κατασκευή για μαζική κατανάλωση «αγάπης», ηθικό προκάλυμμα της

υπολογιστικής ζωής. Ο χριστιανισμός που αντιστοιχεί στον ακίνδυνο Χριστό είναι κρατική θρησκεία, ευσεβιστική πρακτική, ιδεολογικό στήριγμα των εξουσιαστών, εξαργυρώσιμη μετά θάνατον επιταγή, πυλώνας της ιδεολογίας «πατρίς,θρησκεία, οικογένεια, συμφέροντα», και συμβολικώς απονεκρωμένα έθιμα. Ένα πράγμα δεν είναι: πυξίδα αυθεντικής ζωής.

Ο επικίνδυνος Χριστός είναι ανατρεπτικός. Απαιτεί εξουθενωτική αφοσίωση. Ζητά η σχέση μας μαζί Του να είναι τέτοια που να μας προσδιορίζει εσαεί («μείνατε εν εμοί», Ιω. ιε ́, 4). Η διαρκής μαθητεία κοντά Του συνιστά δια βίου εκπαίδευση, παρατηρεί ο Ρόουαν Γουίλιαμς, πρώην Αρχιεπίσκοπος της Αγγλικανικής Εκκλησίας.

Ο μαθητής βρίσκεται διαρκώς σε εγρήγορση: τελεί εν αναμονή του έκτακτου – ασυνήθιστου - και πρέπει να είναι έτοιμος γι αυτό. Η διαρκής μαθητεία τον μεταμορφώνειεσωτερικά. Η εγρήγορσή του τον κάνει να ρωτά διαρκώς: τι μου προσφέρει ο Χριστός μέσα από τον συνάνθρωπό μου;

Να ακολουθείς τον Ιησού σημαίνει να συναναστρέφεσαι αυτούς που ίδιος προτιμά: τους αδύναμους, του αποκλεισμένους, τους περιφρονημένους. Τον πρόσφυγα που εκλιπαρεί τη βοήθειά σου, τα ανθρώπινα «σκουπίδια» που οι πολλοί αποστρέφονται, τον «περίεργο» Άλλο που ζητά την αποδοχή σου. Σε αυτούς δίνεις ακόμη κι όταν σε προδίδουν, όπως ο Επίσκοπος Μυριήλ χαρίζει στον Γιάννη Αγιάννη τα κηροπήγια που του είχε κλέψει, χωρίς να περιμένεις ανταπόδοση – «ουκ έχουσι ανταποδούναι σοι» (Λκ. ιδ ́

14). Μαθαίνεις να αγαπάς τον πλησίον, ακόμη και τον εχθρό, μη ανταποδοτικά, δηλαδή αυθυπερβατικά. Δεν μπορώ να σκεφθώ κάτι πιο ανατρεπτικό. Η διαρκής υπέρβαση του εγώ χάριν του Άλλου ξεβολεύει - ανασκάπτει διαρκώς την ύπαρξη. Δεν μπορείς να πεις ‘‘δώσαμε, δώσαμε’’, ‘‘δεν χωράμε άλλους πρόσφυγες’’,‘‘είναι ευθύνη άλλων’’, ‘‘χτύπα τη διπλανή πόρτα’’, ‘‘έκανα ό,τι έπρεπε’’. Δεν μπορείς να κλειστείς στην εγωτική αυτάρκειά σου. «Υπάρχω άρα οφείλω», γράφει ο Στέλιος Ράμφος. Αυτή η οφειλή είναι υπαρξιακή: μετέχοντας στο δώρο της ζωής, έχω, άνευ όρων και προϋποθέσεων, ευθύνη για τον συνάνθρωπό μου και την κτίση. Ακόμα κι αν τηρώ τις χριστιανικές εντολές, δεν έχω εκπληρώσει την οφειλή μου. Οι εντολές δεν παύει να είναι λεκτικά σχήματα που με καθοδηγούν, αλλά η εκτέλεσή τους δεν εξαντλεί την ηθική ευθύνη μου απέναντι στον Άλλο. Θα την εξαντλούσαν, αν ήμουν ρομπότ ή αλγόριθμος, όχι ένσαρκο, έλλογο ον.

Οι ηθικοί κώδικες μού υποδεικνύουν κατεύθυνση, αλλά η δράση θα είναι δική μου, εν τόπω και χρόνω. Εγώ πρέπει να κάνω κάθε φορά το άλμα, να νοιώσω τον τρόμο της αβεβαιότητας, να στροβιλιστώ στο κενό, να διακινδυνεύσω. Για να το κάνω όπως ο επιδέξιος ακροβάτης, πρέπει η διαρκής μαθητεία μου στο Δάσκαλο να με έχει προετοιμάσει: να πασχίζω για την αλλοκεντρική εγρήγορση και ευαισθησία, να επιδιώκω διαρκώς την πνευματική μου ανακαίνιση.

Ο Χριστός είναι ακίνδυνος όταν ανοίγουμε το σπίτι μας μόνο σε αυτούς που επιλέγουμε. Γίνεται επικίνδυνος όταν πρέπει να κάνουμε χώρο για τον απρόσκλητο επισκέπτη.

Προσευχόμαστε να έλθει ο Χριστός κοντά μας, αλλά, όταν ξαφνικά έλθει – ξένος, ταλαιπωρημένος και καταφρονημένος-, τότε είμαστε έτοιμοι να τον υποδεχθούμε;

ΤΟΥ ΧΑΡΙΔΗΜΟΥ Κ. ΤΣΟΥΚΑ*

*Καθηγητής στην Έδρα Columbia Ship Management και Κοσμήτορας της Σχολής Μεταπτυχιακών Σπουδών, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου

*Μας το έστειλε ο π.Βασίλειος Χριστοδούλου