Μήλος - ο γεωλογικός παράδεισος

Με την έναρξη της ηφαιστειακής δράσης που προκαλεί η καταβύθιση της Αφρικανικής λιθοσφαιρικής πλάκας κάτω από την Ευρασιατική δημιουργούνται τα βιομηχανικά ορυκτά. Η ηφαιστειότητα στη Μήλο εξελιχτηκε σε στεριά και θάλασσα και μολονότι σταμάτησε 90.000 χρόνια πριν δυνητικά θεωρείται ενεργή.

Το γεωλογικό υπόβαθρο της Μήλου αποτελείται από μεταμορφωσιογενή πετρώματα ηλικίας 50-35 εκατομμυρίων ετών και θαλάσσια ιζήματα.

Η παλαιότερη γνωστή ηφαιστειότητα άρχισε σε αβαθή θάλασσα και έδωσε πυροκλαστικά πετρώματα κατά το Μέσο Πλειστόκαινο, δηλ. πριν 3,5 εκατομμύρια χρόνια.

Ο οψιδιανός, ηφαιστειακό πέτρωμα με ειδικό βάρος 2,37 και σκληρότητα 5,5. Λόγω της σημαντικής σκληρότητάς του και της ιδιότητάς του να σχηματίζει κατά την απόκρουση λεπίδες με οξύτατες ακμές, χρησιμοποιήθηκε κατά την Μεσολιθική και Νεολιθική εποχή για την κατασκευή κοφτερών εργαλείων, μαχαιριών και αιχμηρών βελών. Αργότερα για την κατασκευή κοσμημάτων και κατόπτρων. Τα παλαιότερα ευρήματα χρονολογούνται πριν από 9.000 χρόνια.

"Εξεκίνησα να δουλεύω στο τυπογραφείο. Έκανα τα μαρκαρίσματα στα σακιά της εταιρείας. Δώδεκα χρονώ παιδάκι ήμουνα, τη μέρα μάρκαρα 8.500 σακιά. Αργότερα έφυγα από κει και πήγα στο μηχανοστάσιο, έφυγα όμως κι από κει γιατί μια μέρα πήγε να γίνει μεγάλο κακό. Ένας άνθρωπος 

παραλίγο να χάσει τη ζωή του. Σώθηκε τελικά, ίσως από δική μου παρέμβαση, δεν ξέρω, αλλά μετά έφυγα."

Ακολούθησε η χερσαία ηφαιστειότητα του Ανώτερου Πλειστόκαινου πριν 3 εκατομμύρια χρόνια. με λάβες ανδεστικής σύστασης.

Ο καολίνης είναι μείγμα πυριτικών οξειδίων αργίλου που από την αρχαιότητα, όπως αναφέρουν ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης, χρησιμοποιήθηκε στη ζωγραφική.

"Βασανιζόμασταν με τα καϊκια. Ξεκινούσαμε στις 4.30 από Τρυπητή κι απ' άλλα μέρη, φτάναμε στη θάλασσα, θα μας επάρουν για όχι, βασανιζόμαστε, πού να σας επάρουμε με τέτοιο καιρό; Μ' ένα δισάκι στον ώμο πηγαίναμε. Από τη Δευτέρα το πρωί γυρίζαμε στα σπίτια μας Σάββατο βράδυ. Σαν κατάδικοι. Πολλές φορές δεν είχαμε νερό να πιούμε. Περιμέναμε να μας φέρουνε από τα χωριά με τα μουλάρια. Άλλοτε έρχονταν κι άλλοτες όχι".

Πιο όξινα ηφαιστειακά πετρώματα εμφανίστηκαν από το Κατώτερο Πλειστόκαινο ως το Ανώτερο 1,8 εκατομμύρια χρόνια- 10.000 όταν σημειώθηκαν εκρηκτικές και έκχυτες φάσεις ηφαιστειότητας που οδήγησαν στη δημιουργία ρυόλιθων, ρυοδακτών.

Ο βαρύτης χρησιμοποιείται στις γεωτρήσεις πετρελαίων και στην ιατρική.

" Γυναίκες και άντρες δουλεύαμε μαζί. Οχτώ χρόνια δούλεψα. Ζεφυρία, Λαγκάδα, Βαβύλα, Χάλακα, Καστριανή. Αγάπησα τους ανθρώπους με τους οποίους δούλεψα. Λίγες οι λύπες, πολλές οι χαρές. Συχνά οι γυναίκες ενώ δουλεύαμε τραγουδούσαμε. Ο Τζόκας ήταν νιόπαντρος τότε. Τον πειράζαμε γιατί η γυναίκα του έραβε τα μπαλώματα στα ρούχα του σαν κέντημα, τόσο καλοδουλεμένα ήτανε. Παραφυλούσα και περίμενα, πότε θα τον εδώ να κατεβαίνει με το καρότσι να ξεφορτώσει ορυκτό για σπάσιμο κι όταν ερχόταν, έβαζα γρήγορα το δάχτυλα σ' ένα μπάλωμα του παντελονιού του και το τραβούσα να το ξηλώσω όλο. Βλαστήμιες που μου 'κανε...."

Ο γαληνιτης είναι ορυκτό, το κυριότερο μετάλλευμα του μολύβδου.

" Υπήρχαν ορυχεία που η δουλειά ήταν πολύ βαριά, δεν την άντεχες. Στα Τρία πηγάδια δουλεύαμε ολοτσίτσιδοι. Μπαίναμε πέντε λεπτά και μετά βγαίναμε να πάρουμε μια ανάσα. Φορούσαμε τα ρούχα μας πέτνε λεπτά και μετά πάλι τα βγάζαμε και πάλι μέσα. Έτσι πήγαινε όλο το μεροκάματο. Παίρναμε το πηλό. Μετά βάζαμε χώμα εκεί από όπου τον παίρναμε και σε έξι μήνες γινόταν πηλός. Ήταν σα να μπαίναμε μέσα σε ηφαίστειο. Στους αγίους Αναργύρους στο μεγάλο πανηγύρι χόρευα όλη νύχτα Το πρωί πήγαινα στη δουλειά και δούλευα όσο πιο γρήγορα μπορούσα για να πέσω μετά μέσα στη ζέστη του νταμαριού και να κοιμηθώ".

Το μαγγάνιο βρίσκεται στον στερό φλοιό της γης. Ιχνοστοιχεία του περιέχονται στη διατροφική αλυσίδα φυτών και ζώων.

"Στο Βάνι βγαίνανε τα παρατσούκλια. Εδώ βαφτιζόμασταν. Ένας που φορούσε κάσκα τον είπανε γιατρό, άλλος δεν άκουγε τον ελέγανε κούφιακα, πολλά τέτοια.. Ο κόσμος δεν έβρισεκ δουλειά, έφευγε. Ο πατέρας μου ξεκίνησε από τα ορυχεία του νησιού. Έφυγε στη Γαλλία και δούλεψε κι εκεί στα δικά τους μεταλλεία. Παντρεύτηκε, είπε να γυρίσει στον τόπο του. Ξανά ορυχεία, δεν άντεξε. Έφυγε νέος ο άνθρωπος. Εγώ ήμουν ακόμα παιδί".

Ο μπετονίτης είναι πλαστική άργιλος που σχηματίζεται από την εξαλλοίωση μικροσκοπικών τεμαχιδίων υάλου προερχομένων από ηφαιστειακή τέφρα.

"Σέσουλα, κασμάδες, τσιμπίδια, βαγόνια, παλαμίνα. Άνοιγαν τα φουρνέλα. Αν βλέπαμε καθυστέρηση ξέραμε πως έγινε κακό και τρέχαμε. Με μια λάμπα ασετυλίνης στο χέρι για να βλέπουμε. Λαγκάδα, Κόνια, Βαρυτίνη, τα έχω ανοίξει όλα. Στις αλυκές ήταν πολύ δύσκολη η δουλειά. Βαρύ το αλάτι και αν περπατούσες πάνω του άνοιγαν πληγές τα πόδια.

Η Μήλος ανήκει στο ηφαιστειακό τόξο του νότιου Αιγαίου που η δημιουργία του ξεκίνησε πριν από 3.500.000 χρόνια και σταμάτησε πριν 90.000 χρόνια.

Ο περλίτης λαξεύεται εύκολα και χρησιμοποιείται σε δομικές εργασίες. Είναι φυσική ηφαιστειακή ύαλος που δημιουργείται από την παγίδευση από την παγίδευση του νερού. Έχει την διότητα να δεκαπλασιάζει ή να υποδεκαπλασιάζει τη μάζα ανάλογα με τη θερμοκρασία.

Ο ρυόλιθος πυριγενές όξινο ηφαιστειακό πέτρωμα αντίστοιχο του γρανίτη, αποτελείται από φαινοκρύσταλλους χαλαζία, ορθόκλαστου και μαρμαρυγία μέσα σε άμορφη υαλώδη μάζα.

Μπορεί να περιέχει φλέβες χαλαζία. Από τον χαλαζιακό τραχείτη, πέτρωμα ηφαιστεικό, πορώδες και σκληρό έφτιαχναν τις μυλόπετρες. Από τους Κλασικούς χρόνους η εξαγωγή δεν γινόταν μόνον στην Ηπειρωτική Ελλάδα αλλά και στην Αίγυπτο, στην Ιταλία κ.α.

Το μεγαλύτερο λατομείο ήταν στο Ρέμα και έκλεισε το 1956 επειδή η σύγχρονη τεχνολογία περιόρισε σημαντικά τη χρήση της μυλόπτερας. 

"Με τις μυλόπετρες αλέθαμε φάβα, στραγάλια, αλάτι γιατί τότε δεν υπήρχε ψιλό αλάτι. Από τη γαλαρία έβγαινε το βαγόνι στην υποδοχή. Ένα βαγόνι ανέβαινε κι ένα κατέβαινε. Πολλές φορές παίρνανε φωτιά τα φουρνέλα και τρέχαμε."

Ο χαλαζίας είναι σημαντικό ορυκτό της λιθόσφαιρας και το μοναδικό που αποτελείται αποκλειστικά από πυρίτιο και οξυγόνο. Γνωστός με το όνομα Quartz, χρησιμοποιείται στην κατασκευή ωρολογιών.

"Η μάσα του ανθρώπου εκείνα τα χρόνια ήτανε δύσκολη." 

Αναφορές για το θείο έχουμε στον Όμηρο. Οι θεραπευτικές του ιδιότητες έγιναν γνωστές από τον Ιπποκράτη. Χρησιμοποιούταν από τα αρχαία χρόνια ως απολυμαντικό. Σήμερα ως πρώτη βάση για τη χημική βιομηχανία.

"Ας ήταν να μην ήτανε

κείνα τα χρόνια πίσω

θα πήγαινα ξυπόλητος

για να τα συναντήσω"

.........................................................................

Σημείωση: Τα ιστορικά στοιχεία της δημιουργίας της Μήλου, οι πληροφορίες για τα ορυκτά, καθώς και τα λόγια των ανθρώπων που δούλευαν στα μεταλλεία του νησιού, είναι από το Μεταλλευτικό Μουσείου που επισκέφτηκα δύο φορές προκειμένου να στοιχειοθετήσω με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια την παρούσα ανάρτηση. Αφιερώνεται στους 33 εγκλωβισμένους εργάτες των ορυχείων της Χιλής με την ολόψυχη ευχή να βγουν το συνατόν συντομότερα στο φως της μέρας ζωντανοί και υγιείς.