Σάββατο των ψυχών

Ξημέρωσε ο Θεός τη μέρα Του. Από βραδύς είχες βάλει να μουσκέψει το σιτάρι. Σηκώθηκες πρωί πρωί να το βράσεις. Καβούρντισες τους ξηρούς καρπούς, το αλεύρι. Στράγγισες το σιτάρι, το σκούπισες καλά και το έστρωσες όμορφα όμορφα στο κευκό βαθύ πιάτο. Από πάνω τριμμένη φριγανιά να τραβήξει την υγρασία και μετά η άχνη και ο σταυρός από καρύδια.

Δεν εξηγείται η χαρά που έχεις πάντα όταν κάνεις κόλλυβα για τους ανθρώπους σου που έφυγαν απ' αυτόν τον κόσμο. Δεν εξηγείται ούτε η χαρά τους, που με τον δικό τους τρόπο, σου μηνούν από κει που βρίσκονται. Στο κάτω κάτω τι εξηγείται; Έχεις αρχίσει να παραιτείσαι από τις εξηγήσεις στις οποίες δαπάνησες μεγάλο μέρος της ζωής σου μέχρι τώρα ανώφελα.

Πήγες στην Αγία Αικατερίνη, μιας και συνέπεσε σήμερα να είναι και το μνημόσυνο του ανθρώπου που σε κράτησε στην πνευματική αγκαλιά του περισσότερο από δεκαπέντε χρόνια, του αρχιμανδρίτη π.Σάββα - ιερομονάχου π.Στεφάνου. Μπαίνοντας στον ναό μια ψηλή μαυροφορεμένη γριά σου είπε επιτακτικά να πας να αφήσεις κατευθείαν τα κόλλυβα πάνω στα τραπέζια που υπήρχαν εκατέρωθεν της Ωραίας Πύλης. Πήγες να αντιγράψεις τον μεγάλο κατάλογο -που έχεις πάντα μαζί σου- σε άλλα χαρτιά, γιατί φοβάσαι μη ξεχάσεις κανέναν και μετά στεναχωρεθείς. Πάλι επιτακτικά σου είπε να πας να αφήσεις τα πρωτότυπα και να μην καθυστερείς. Την υπάκουσες, πήγες μπροστά, αλλά έμεινες εκεί μπροστά να αντιγράφεις, κάνοντας έτσι λίγο το χατίρι της και λίγο το δικό σου.
Ατέλειωτα τα πιάτα με τα κόλλυβα. Ο νεωκόρος άναψε τα κεριά και άστραψαν οι φλογίτσες παρηγοριά. Κόσμος πολύς. Τέλειωσε η Μετάληψη και άρχισε το μνημόσυνο. Χάρηκες ξεχωριστά σαν είδες πως παρευρισκόταν ο Δεσπότης της Ιεράς Μονής του Σινά, κ.κ. Δαμιανός. Σιναϊτης ήταν ο παπα Σάββας σου και ο Δεσπότης ήρθε παρ' όλα τα προβλήματα της υγείας του που ήταν σχεδόν φανερά, καθώς διάβαζε ασθμαίνων αλλά θαρραλέα και με καρδιά. Πριν το Δι' ευχών είπε δυο λόγια. Δυο λόγια τόσο απλά και όμορφα, τόσο ξεκάθαρα και παρηγορητικά. Πως είναι η γιορτή των ψυχών, είπε. Πως χαίρονται τώρα οι ψυχούλες που αγαπάμε και είναι στον ουρανό και πως καμιά προσευχή δεν πάει χαμένη. Πως μπορεί να λέμε πως δεν υπάρχει μετάνοια μετά τον θάνατο, αλλά η ιστορία της εκκλησίας μας πολλές φορές έχει δείξει ένα σωρό περιπτώσεις που η προσευχή κινητοποίησε την ευσπλαχνία του Θεού και άλλαξε η θέση των ψυχών πλησιάζοντάς Τον. Πως δεν είναι ένα έθιμο φολκλόρ. Είναι πολύ σημαντικό και ουσιαστικό πράγμα το μνημόσυνο και πως αφού όλοι στον δρόμο είμαστε και πλησιάζουμε στο θάνατο, ας έχουμε το νου μας. Για την κοινή Ανάσταση, μίλησε, και την ώρα εκείνη που όλοι θα ανταμώσουμε αναστημένοι και θα είναι χαρά.

Έβαλε Δι' ευχών και όλος ο κόσμος, ο πολύς κόσμος που ήταν εκεί, έβγαινε έξω. Πήγες να βγεις μα ένιωσες δυσφορία στο σπρώξιμο που επικρατούσε. Βγήκες από τη ροή του ποταμού και κάθισες σ' ένα στασίδι να ξαποστάσεις και να συλλογιστείς, να προσευχηθείς λίγο. Έφυγε όλος ο κόσμος κι έμεινες σχεδόν μόνη. Θυμήθηκες την γερόντισσα Γαβριηλία που έλεγε πως όταν τελειώνει η Λειτουργία να μη φεύγουμε αμέσως από τον ναό. Οι άγγελοι είναι ακόμα εκεί και χαίρονται να έχουν παρέα τους ανθρώπους. Δεν τους βλέπεις βέβαια τους αγγέλους εσύ, αλλά όντως υπάρχει κάτι στον ναό μετά την Λειτουργία που έχει μια ξεχωριστή γλύκα. Πέρασαν από τα μάτια της ψυχής σου όλοι οι δικοί σου. Και στους δικούς σου δεν λογίζεις μόνο τους συγγενείς εξ αίματος, αλλά και τους πνευματικούς συγγενείς σαν τον κυρ Νίκο τον Πεντζίκη και την αδερφή του που σήμερα πρόσθεσες τα ονόματά τους στα χαρτάκια.

Όταν βγήκες ο κόσμος είχε σκορπίσει. Την ώρα εκείνη βγήκε ξοπίσω σου ο Δεσπότης και στάθηκες να πάρεις την ευχή του που τόσο τον συμπαθείς. Ήρθε κατευθείαν πάνω σου και απλώνοντας το χέρι στα κόλλυβα που κρατούσες είπε: 'Ας πάρω ένα σπυρί από σένα'. Χαμογέλασε και πορεύθηκε προς την αίθουσα που θα κερνούσαν τον καφέ. Χαμογέλασες κι εσύ γεμάτη χαρά. Ρώτησες μια γυναίκα που την γνώριζες λίγο, ποιος άνθρωπος γνωρίζει για τη ζωή του παπα Σάββα. Σου μίλησε για την κυρά Κατίνα και την παρακάλεσες να σου την γνωρίσει. Την γνώρισες, λοιπόν, και αμέσως σε προσκάλεσε στο σπίτι της. Τους άφησες όλους και πήγες υποβαστάζοντας την ογδονταπεντάχρονη γραία. Με δυσκολία ανέβηκε τους δύο ορόφους του σπιτιού της. Ένα απ' αυτά τα σπίτια σε δρομίσκο κάθετο στην Κασσάνδρου που είναι το ένα πάνω στο άλλο σε πολυκατοικίες παλιές, ξεχασμένες. Στην ίδια γειτονιά έμενε και ο παπα Σάββας. Το φτωχικό σπίτι άστραφτε, βγήκατε στο μπαλκόνι που ήταν κατάμεστο από λουλούδια. Σου έφερε ένα μικρό βιβλιαράκι που έγραψε ο κουμπάρος του παπα Σάββα για τη ζωή του και είχε τυπωθεί για τα σαράντα του. Έτσι δεν είχες να ρωτήσεις και πολλά. 'Ένα λικέρ;' σε ρώτησε κι εσύ είπες 'όχι, ευχαριστώ'. 'Είναι σπιτικό', σου ξαναείπε και δέχθηκες μετά χαράς. Έτσι είναι οι ταπεινοί άνθρωποι, σκέφτηκες. Δεν λένε, 'είναι δικό μου', ή 'το έφτιαξα με τα χεράκια μου', αλλά 'είναι σπιτικό' λένε. Πικραμύγδαλο ήταν καταπληκτικό κι ένα κομματάκι Ισλί γλυκό. Η κυρά Κατίνα γνώριζε τον παπα Σάββα από λαϊκό. Μικρασιάτες ήταν και οι δυο. Άλλοι άνθρωποι. Δεν ήθελε όμως να πολυμιλήσει γι' αυτόν. Έχασε την παρηγοριά της κι έμεινε μόνη που καμιά φορά πίνανε έναν καφεδάκο παρέα. Πολλές φορές έτρεξε στα νοσοκομεία, για τον γιο του που έφυγε δεκατεσσάρων χρονών από καρκίνο, για την γυναίκα του, την κυρά Ευανθία που χρόνια πριν είχε φύγει κι αυτή και της στάθηκε και μετά που έγινε ιερομόναχος, στάθηκε και στον ίδιο μέχρι το τέλος. Βούρκωνε συνέχεια κι όλο έκανε τον σταυρό της κι έλεγε, Δόξα τω Θεώ! Περισσότερο μιλούσε για τους καημούς της κι εσύ την άκουγες και δεν ρωτούσες πια τίποτα. Μια ζωή με όλες της τις πίκρες χωνεμένη μέσα στα μικρά της μάτια και μια απορία για τα παράδοξα και ακατανόητα μυστήρια. Μια εγκαρτέρηση και μια δοξολογία μαζί.

Αναρωτιέσαι τώρα τι θα μπορούσες να γράψεις γι' αυτόν τον άνθρωπο που τόσα χρόνια σε κράτησε με τόση αγάπη. Ίσως και τίποτα από τα τόσα πολλά. Η μυστική πνευματική ζωή τέτοιων ανθρώπων δεν καταγράφεται εύκολα, ούτε τόσο σύντομα από τη στιγμή της αποχώρησής τους, ούτε από ανάξιους ανθρώπους όπως εσύ. Μπορείς όμως να γράψεις για την χαρά που είχε όταν του έδινες κάτι που έγραφες. Το διάβαζε προσεκτικά και ακόμα και μετά από πολύ καιρό που τον επισκεφτόσουν σου έλεγε τις σκέψεις του. Πολύ του άρεσε ο δοκιμιακός σου λόγος, αν και σαν είδος δεν το εξάσκησες ιδιαίτερα ποτέ. Τα ποιήματά σου δεν του πολυάρσεσαν και είχε δίκιο κι ας άργησες να το καταλάβεις. Το παραμύθι σου του το έδωσες στο νοσοκομειο. Το κρατούσε στην αγκαλιά του και γελούσε σαν παιδί. Γελούσε πολύ μαζί σου κι εσύ χαιρόσουν να τον κάνεις να γελάει. Είχε μια εσωτερική ελευθερία που διαρκώς σε προκαλούσε έκπληξη. Ποτέ δεν έδινε αναμενόμενες απαντήσεις, ούτε καν απαντήσεις, θα έλεγες. Ρωτούσες κάτι κι έλεγε: "πρώτα ο Θεός", ή 'άστο τώρα' , μακριά από διδακτικές και ηθικές συμβατικές, μόνο με μεγάλη αγάπη. Θα έπρεπε κανονικά να μου λείπει πολύ και είναι αλήθεια πως καμιά φορά όταν γράφω πολύ θα ήθελα να το δει και να μου πει τη γνώμη του. Ίσως να φαίνεται παράξενο αυτό, μα για μένα δεν είναι. Έτσι έμαθα κι έτσι έκανα πάντα. Η αλήθεια μας επαληθεύεται στην αλήθεια του άλλου και μάλιστα όταν αξιώνεσαι έναν τέτοιον άλλο καλομαθαίνεις. Μα τον νιώθω κοντά μου και γι' αυτό δεν λέω τίποτα. Ούτε καν πως μου λείπει δεν λέω.
Δοξάζω μόνο τον Θεό που με αξίωσε να τον ζήσω όσο επέτρεπαν οι μικρές μου δυνάμεις και όσο κατάλαβα ό,τι κατάλαβα -που σιγά μην κατάλαβα- και μόνο ζητώ να αναπαύεται η ψυχούλα του κοντά στο Θεό και να μη μ' αφήνει κι εμένα αβοήθητη στο έλεος των παθών μου. Να παρακαλάει τον Θεό να μας χορηγεί το Πνεύμα το Άγιον που μόνο αυτό μπορεί και δίνει τα πάντα σε όλους μας, αφού χωρίς αυτό ένα κουφάρι άδειο είμαστε.
Καλή Πεντηκοστή!