Ακίρα Κουροσάβα: "Δεν θυμώνω. Δεν έχω χρόνο να θυμώσω με οποονδήποτε"

Βατανάμπε είναι το όνομα του πρωταγωνιστή της ταινίας του Ακίρα Κουροσάβα 'Ο Καταδικασμένος'. Είναι ένας άνθρωπος που εργάζεται τριάντα χρόνια ως προϊστάμενος του τμήματος της γραμματείας στο Δημαρχείο. Τριάντα χρόνια σφραγίζει έγγραφα που προωθούν τα αιτήματα των πολιτών από το τμήμα του σε άλλα τμήματα. Αιτήματα που μέσα στο χάος της γραφειοκρατίας και της ανευθυνότητας, σχεδόν ποτέ δεν τυγχάνουν λύσης. Τριάντα χρόνια σφραγίζει κοιτώναντας κάθε τόσο το ρολόι του για να δει αν πλησιάζει η ώρα να σχολάσει απο τη δουλειά του. Ο γιος του ήταν μικρός όταν η γυναίκα του πέθανε. Τον μεγάλωσε μόνος του και τώρα πια είναι παντρεμένος και ζούνε και οι τρεις στο ίδιο φτωχικό σπίτι.

Τον τελευταίο καιρό έχει προβλήματα με το στομάχι του. Πηγαίνει και βγάζει μια ακτινογραφία. Ένας άνθρωπος στην αίθουσα αναμονής, ως προάγγελος του θανάτου του, του λέει πως αν του πουν πως έχει έλκος σημαίνει πως έχει καρκίνο και του απομένουν λίγοι μήνες ζωής. Οι γιατροί όντως του λένε πως έχει έλκος και καταλαβαίνει πως του λένε ψέμματα. Ξαφνικά αποκαλύπτεται το μεγάλο κενό της ζωής του, ένα κενό τριάντα χρόνων όπου δεν ζούσε, απλά άφηνε τον χρόνο να περνάει.

Αρχίζει να πίνει. Παρατάει την δουλειά και γυρνά τις νύχτες ψάχνοντας τρόπο να ζήσει τον λίγο χρόνο που του απομένει. Συναντά έναν συγγραφέα και του εξομολογείται το αδιέξοδό του. Το αδιέξοδο του συνίσταται κυρίως στο γεγονός πως ανακαλύπτει ξαφνικά ότι δεν ξέρει πώς είναι να ζεις αληθινά την ζωή. Ο συγγραφέας τον παίρνει από το χέρι κι αρχίζει και τον γυρνά στα νυχτερινά μαγαζιά δείχνοντας του μια σχεδόν πατρική στοργή. Παίζουν ηλεκτρονικά, πηγαίνουν σε στριπτιζάδικα, τρώνε, πίνουν και όλα αυτά είναι περάσματα φευγαλέα που φαίνεται να μην αγγίζουν την ψυχή του. Ξαφνικά συναντά στο δρόμο μια κοπέλα από το γραφείο και προσκολλάται σ' αυτήν δείχνοντας της μεγάλη γενναιοδωρία καθώς έχει σηκώσει από την τράπεζα όσα χρήματα μάζευε μια ζωή. Κρέμεται από την δροσιά της και το χαμόγελό της και το μόνο που ζητά είναι να είναι δίπλα της, να την βλέπει και να την ακούει. Προσπαθεί να καταλάβει τι είναι αυτό που της δίνει χαρά και χαμόγελο και βλέπει πως δεν είναι τίποτα πιο συγκεκριμένο από τα νιάτα και την υγεία της. Πάνω που απελπίζεται ένα εσωτερικό φως τον φωτίζει. Την εγκαταλείπει αποφασισμένος να κάνει κάτι. Για πρώτη φορά μετά από τόσα χρόνια κάτι να κάνει.

Επιστρέφει στην δουλειά χωρίς να εξηγήσει σε κανέναν τίποτα για την αρρώστια του. Ανασύρει από τις στίβες των αιτήσεων που είχε σφραγίσει, την τελευταία αίτηση που υπέγραψε πριν αποχωρίσει και που αφορούσε το άιτημα κάποιων γυναικών να μετατραπεί μια ελώδης περιοχή που έφερνε αρρώστιες, σε πάρκο για τα παιδιά τους. Πηγαίνει καi βλέπει το άθλιο αυτό μέρος. Επιστρέφει στο γραφείο και αρχίζει να παίρνει ένα ένα τα τμήματα της υπηρεσίας του από προϊστάμενο σε προϊστάμενο μέχρι να υπογραφεί το χαρτί από τον δήμαρχο. Χτυπάει όλες τις πόρτες σαν ζητιάνος. Το σώμα του λίγο λίγο ολοένα καμπουριάζει. Το βλέμμα του προεκτείνεται σε χώρο πέρα από τον ρεαλιστικό. Το πρόσωπο του γίνεται σαν ένα γλυπτό που μεταμορφώνεται όλο σε δυο μάτια τεράστια που καρτερικά και πεισματικά περιμένουν να γίνει το ανέφικτο: το έλος να γίνει παιδική χαρά. Δεν φεύγει από το κάθε τμήμα παρά μόνο όταν δεήσει ο κάθε προϊστάμενος να υπογράψει. Και υπογράφουν γιατί βαριούνται να τον βλέπουν. Κανεις δεν καταλαβαίνει την εμμονή του, καθένας φτιάχνει και το δικό του σενάριο στο μυαλό του. Το πάρκο αρχίζει να πραγματοποιείται κι αυτός πηγαίνει και το παρακολουθεί κοιτώντας το σαν παιδί του που κάνει τα πρώτα του βήματα στη ζωή.

Κάποια στιγμή κατεβαίνοντας τα σκαλιά του Δημαρχείου του λέει ο συνεργάτης του Όνο:

Αρκετά πια. Δυο βδομάδες τώρα τρέχεις. Τουλάχιστον θα μπορούσαν να σου πουν αν έχουν τα απαραίτητα χρήματα ή όχι. Σου φέρονται άσχημα. Θα είχες δίκιο να θυμώσεις έτσι που σε προσβάλλουν.

Ο Βατανάμπε απαντά:Δεν θυμώνω. Δεν έχω χρόνο να θυμώσω με οποιονδήποτε.

Όλοι τον παρεξηγούν. Ακόμα και ο μονάκριβος γιος του νομίζει πως ο πατέρας του τρώει τα λεφτά του με μια γυναίκα και μάλιστα πολύ νεότερη. Προσπαθεί να του εξηγήσει, αλλά δεν τα καταφέρνει. Ο γιος του ήδη νομίζει πως γνωρίζει την αιτία της αιφνίδιας αλλαγής και δεν υποψιάζεται καν την τραγικότητα των στιγμών που ζει ο πατέρας του. Στην μεγάλη σκηνή της κηδείας από όπου γίνονται και όλα αυτά τα φλας μπακ στην ζωή του Βατανάμπε, όλοι οι υπάλληλοι ερμηνεύουν καθένας με αυτό που ο ίδιος είναι την συμπεριφορά του μακαρίτη. Ο δήμαρχος καμαρώνει για το έργο σαν να το έκανε ο ίδιος. Όλες οι αδυναμίες των παρισταμένων φορτώνουνται στον νεκρό ως υποθέσεις προς κατανόηση της ψυχοσύνθεσής του. Μπαίνουν οι γυναίκες της περιοχής που έγινε το πάρκο και είναι οι μόνες που τον θρηνούν με ειλικρίνεια και μεγάλη ευγνωμοσύνη. Στο τέλος μπαίνει ένας αστυνομικός. Ομολογεί σε όλους πως ήταν εκεί το βράδυ που πέθανε.

Εκεί, στην παιδική χαρά έκανε κούνια. Δεν τον συνέλαβε παραβαίνοντας το καθήκον του, γιατί τον είδε τόσο ευτυχισμένο που του φάνηκε παράξενος. Ο Βατανάμπε πεθαίνει κάνοντας κούνια. Χιονίζει. Κι αυτός πεθαίνει τραγουδώντας.

Επιμονή ακόμα και ανάεσα στα δόντια του εχθρού, είχε πει ο Noel Burch, για τους ήρωες του Κουροσάβα. Αντί να μεταμορφώσουμε την κοινωνία ας αλλάξουμε πρώτα τον άνθρωπο, ήταν η στάση που είχε για τη ζωή ο αυτοκράτορας του ιαπωνικού κινηματογράφου. Ο 'Καταδικασμένος' είναι η 14η ταινία του, γυρισμένη το 1952, αμέσως μετά τον 'Ηλίθιο' του Ντοστογιέφσκι.

Για λόγους παντελώς ανεξιχνίαστους αυτό το ποστ το αφιερώνω στον φίλο μου Μάρκελλο Πιράρ.